"Σχήμα δίκαιο" της Ευαγγελίας Πετρουγάκη

Γράφει η Ρένα Πετροπούλου Κουντούρη*

Σχήμα δίκαιο

Ευαγγελίας Πετρουγάκη

Εκδόσεις Γαβριηλίδη 2015

 Πρόκειται για το δεύτερο ποιητικό έργο της καλής ποιήτριας και φιλολόγου Ευαγγελίας Πετρουγάκη, αυτή τη φορά από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη. Προηγήθηκε το ‘’Ενθύμιο φως’’ το 2009 (Εκδ. Ταξιδευτής).

Τα ποιήματα της νέας της συλλογής που φέρει τον τίτλο ’’Σχήμα δίκαιο’’,  διακρίνονται σε τέσσερις ενότητες: ‘’Του κύκλου τα αειθαλή’’, ‘’Ειλητάρια δέντρων’’, ‘’Carmina circularia’’ και ‘’Τα άλογα του χρόνου’’. Μέσα σ’ αυτή την τελευταία ενότητα συμπεριλαμβάνονται και δυο κύκλοι με χα’ι’κού(Πρόσκληση κήπου και Της Εδέμ ίχνος). Και μόνον οι περίτεχνοι και σοφά επιλεγμένοι τίτλοι των ενοτήτων  προκαλούν τη γέννηση εύγλωττων εικόνων στο μυαλό μας, προϊδεάζοντας μας ευχάριστα για τη συνέχεια. 

Στην πρώτη ενότητα με διάχυτο το αρχαϊκό στοιχείο, παρατηρούμε έντονη χρήση του μύθου, που βαδίζει σε αγαστή συμπόρευση κι αντίστιξη με τη σύγχρονη ιστορία. Εκεί  ανήκουν όσα ποιήματα συνομιλούν διιστορικά με εμβληματικά πρόσωπα του παρελθόντος , όπως το  ‘’Ένας σώφρων Αίας’’-από τα πλέον ενδιαφέροντα κομμάτια της συλλογής , με σαφείς αναφορές και παραλληλισμούς με τη σημερινή πολιτική πραγματικότητα και το κοινωνικό γίγνεσθαι-, ενώ παρακάτω

σε ρυθμική αφήγηση και ελεύθερη δομή ,συναντούμε μια καθόλα εμφανή ρηματική τέχνη, που συνομιλεί με τον αρχαίο κόσμο  αποτυπώνοντας αυτή  την «διαλεκτική» σχέση με εντυπωσιακή επιτυχία.

Γυναίκες στην πλειοψηφία , αθάνατες του μύθου και ιστορίας, που με τις πράξεις τους, με τα ίχνη της ζωής τους, όπως αναπτύχθηκαν μέσα στις πτυχές της , έγιναν σύμβολα που εμπνέουν και συγκινούν, μας καλούν ‘’σ’ ένα ταξίδι ονείρων πέρα από το δυνατό, πέρα απ’ το γνωρισμένο’’.(Κάρολος Μπωντλαίρ ’’Η φωνή’’ σε μτφ. Κ. Καρυωτάκη).

 ‘’Της απωλείας’’(Λαβύρινθος, Αριάδνη), ‘’Επιστροφή’’(Περσεφόνη) ποίημα προφανώς εμπνευσμένο από το περίφημο ψηφιδωτό που ανακαλύφθηκε πρόσφατα στην Αμφίπολη, ‘’Στην έρημο του πλήθους’’(Ισμήνη), ‘’Ιδαίος δάκτυλος’’(Θέτις, Ήφαιστος).

Ξεφυλλίζοντας στη συνέχεια  ανακαλύπτουμε και στις επόμενες ενότητες ότι  οι λέξεις της Ευαγγελίας Πετρουγάκη έχουν σώμα. Και δύναμη, παλμό. Είναι ψηφίδες παλίμψηστου φτιαγμένες από φύση, δέντρα , νερό, αέρα…ιστορία…

 ‘’Θεία πνοή Κυθήρεια

Στους βράχους ‘’sempre viva’’

…Ανθεκτικά αλλοτινά υλικά που μας πάνε πίσω , μοσχοβολούν αγιόκλημα , χωριό, πράσινο σαπούνι , αγνότητα...’’ Πώς να φορώ με την αυγή/σαν φύλλωμα τη θλίψη μου/προσμένοντας φθινόπωρο’’

Η ποιητική της ορχήστρα σχηματίζεται από την κλαγγή όπλων, σφυριών, σπαθιών κι αλυσίδων ’’Έτσι να τη χτυπάς τη μοίρα σου/σαν σίδερο στ’ αμόνι’’,  ‘’τόνοι ορείχαλκου αλαζονείας’’ ή ‘’σιβυλλικό απόηχο σα μέταλλο καμπάνας’’, βέλασμα προβάτων, χυμούς της γης ‘’άκου πως τρίζει μια ζωή του δέντρου στο τραπέζι σου’’ ενώ  εκρήξεις έξοχης περιγραφής ’’ένα λαθρόβιο ήχο παροξύτονο ανάμεσα στα δόντια μια πνοή, όσο η νηνεμία από δρεπανηφόρο ανεμοστρόβιλο’’…αποτυπώνουν μια γλώσσα που εντυπωσιάζει με τη μουσική της ακολουθία, το αποτύπωμα της έντασης , την αμεσότητα, και την πρωτοτυπία στη δομή της.

Κ ι β ω τ ό ς

Έτσι ήταν πάντα

σπίτι ανοιχτό

χωρίς πορτοπαράθυρα

και στέγη ουρανό.

Όταν βαρέθηκε να περιμένει

ανθρώπους

κάλεσε τα δέντρα μέσα του

να ριζώσουν.

Ύστερα ήρθαν τα πουλιά

χωρίς ιματισμό το φως

κι ένα αεράκι πρόθυμο

τα φύλλα να γυρίζει

μ΄ όλα τα άστεγα ποιήματα

(Από την ενότητα «Ειλητάρια δέντρων)

Η Ευαγγελία Πετρουγάκη προικίζει τους στίχους της με καθόλα τέλειες, ακριβείς, απρόβλεπτες λέξεις που αντλεί πότε από την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία-παραφερνάλια ενός δεσμώτη κύκλου, χωρίς ψιμύθια, κερδοφόρο μάγμα κ.ά.-, πότε από εκκλησιαστικούς ύμνους-καρδιά νήφουσα, ειλητάριο, αγρυπνία, στάσιμο, μέγα έλεος- παράλληλα μ’ εκφραστικούς συνδυασμούς ανάλογους με τη βαρύτητα των καταστάσεων που επιτρέπουν την ποιητική πρόσληψη, –σέρνει το άγος μιας απόφασης ζωής -,ή αντίστοιχα με την απόλυτη απλότητα και τη δύναμη που εκείνη αποπνέει-Κι όμως σε κάθε δέντρο/ άλλο τραγούδι λέει ο άνεμος-.

Η ποιήτρια δεν διστάζει να δημιουργήσει και να ενσωματώσει στην ποίησή της ακόμα και σπαράγματα που αντλούνται από το δημοτικό τραγούδι-Εδώ χαϊδεύει το κλαδί/εκεί το ξεκορμίζει/κι αλλού τους νιόβγαλτους ανθούς/στο χώμα τους σκορπίζει/, ενώ κάνει την υπέρβαση με την παρθενική της εμφάνιση στη γιαπωνέζικη ποίηση με τριάντα τρία χαικού, τα οποία ακολουθούν την μακραίωνη παράδοση αυτών των λιλιπούτειων τρίστιχων ποιημάτων , υπακούουν στα αυστηρά πλαίσια του μέτρου των 5-7-5 συλλαβών, δίνουν αυτή την αίσθηση της στιγμής και παράγουν τρυφερές, μοναδικές εικόνες καθώς ενώνονται με τη φύση και την πνευματικότητα, δημιουργώντας ένα είδος ποιητικού ιμπρεσιονισμού.

Πρόσκληση κήπου

Σκορπά ο νοτιάς

λεμονανθούς θυσία

στο εφήμερο

Στ’ αγριόχορτα

νεογέννητος χρόνος

φιδοσέρνεται

Θρόισμα φύλλων

κουρασμένος άνεμος

σέρνει το βήμα

Στον κόρφο κρίνων

λιώνουν από έρωτα

οι μικρές ώρες

Καταβύθιση στο σκοτάδι της ανθρώπινης ύπαρξης και ταυτόχρονα ανάδυση στο φως, από μια ποιήτρια που ανακυκλώνει εύστοχα  και με μαεστρία ιστορικές μνήμες και όχι μόνον. Τις μάχεται, τις επικαλείται, τις αξιοποιεί. Η Ευαγγελία Πετρουγάκη αγαπάει βαθιά την περιπέτεια, αγαπάει τη γη, τη θάλασσα και τον καθαρό αέρα, τα ανθρώπινα πάθη, το λόγο- σε όλες του τις εκφάνσεις- και το πνεύμα. Αγαπάει τη ζωή. Αλλά, κυρίως, ξέρει να το εκφράζει. Γνωρίζει πώς να συνθέτει.

Με γερή δομή στην αρχιτεκτονική της ποιητικής αφήγησης, με θαυμαστές ανάσες φαντασίας, -συνέπεια ενδελεχούς μελέτης και περίσκεψης-, με ευφάνταστες γειώσεις που απογειώνουν, με εύγλωττους συμβολισμούς  που προκύπτουν τόσο φυσικά όπως το νερό, αναπαριστά το ένδον βίωμα και το καταθέτει. Η ποίηση της προκαλεί με την καθαρότητα της, επιδέχεται διάλογο, οι στίχοι της αναπνέουν…Επαληθεύονται με ψυχή.

*Η Ρένα Πετροπούλου Κουντούρη είναι ποιήτρια και συγγραφέας

Η Ευαγγελία Πετρουγάκη κατάγεται από τον Ευαγγελισμό του Δήμου Μινώα-Πεδιάδος και ζει στο Ηράκλεο Κρήτης. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Παν|μίου Αθηνών και εργάστηκε ως φιλόλογος στη Μέση  Εκπαίδευση. Ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά περιοδικά και έχουν  περιληφθεί σε ποιητικές ανθολογίες. Μεταφρασμένα ποιήματά της υπάρχουν στην Ανθολογία “Έλληνες και Ούγγροι ποιητές των ημερών μας” BOYDAPEST, 2008. To 2009 εκδόθηκε η ποιητική της συλλογή ” Ενθύμιο Φως”, Αθήνα, εκδ. Ταξιδευτής.