Το ημερολόγιο των Πλούσιων Ωρών του Δούκα του Μπερύ

L'Homme anatomique, ou Homme zodiacal, enluminure réalisée par les Frères de Limbourg et portant les armes du duc Jean de Berry, f.14v.

Ιανουάριος

Φεβρουάριος

Μάρτιος

Απρίλιος

Μάιος

Ιούνιος

Ιούλιος

Αύγουστος

Σεπτέμβριος

Οκτώβριος

Νοέμβριος

Δεκέμβριος

Οι αδελφοί Λίμπουρχ (ολλανδικά: Gebroeders van Limburg), ο Χέρμαν, ο Πάουλ και ο Γιόχαν ήταν διάσημοι Ολλανδοί μικρογράφοι από το Ναϊμέχεν. Δραστηριοποιήθηκαν στις αρχές του 15ου αιώνα στη Γαλλία και στο Δουκάτο της Βουργουνδίας και οι δημιουργίες τους ανήκουν στο διεθνές γοτθικό στυλ. Είναι οι δημιουργοί του γνωστότερου χειρογράφου του ύστερου Μεσαίωνα, του Très Riches Heures du Duc de Berry (πολύ πλούσιο Βιβλίο Ωρών του Δούκα ντε Μπερύ).

Περίπου στα 1398, ύστερα από τον θάνατο του πατέρα τους, οι αδελφοί Λίμπουρχ στάλθηκαν sτον θείο τους Ζαν Μαλουέλ, τον σημαντικότερο ζωγράφο της γαλλικής και βουργουνδιανής αυλής της εποχής. Ο Χέρμαν και ο Γιόχαν έμαθαν την τέχνη του χρυσοχόου στο Παρίσι. Περί τα τέλη του 1399 ταξίδευαν για να επισκεφθούν το Ναϊμέχεν αλλά, λόγω του πολέμου, συνελήφθησαν στις Βρυξέλλες. Καθώς η μητέρα τους αδυνατούσε να πληρώσει τα λύτρα για την απελευθέρωσή τους (55 χρυσά σκούδα (escuz) της εποχής), η τοπική Συντεχνία χρυσοχόων άρχισε να μαζεύει τα χρήματα. Τελικά, ο Δούκας Φίλιππος Β΄ της Βουργουνδίας πλήρωσε τα λύτρα προς χάριν του θείου τους, Μαλουέλ, που ήταν ο ζωγράφος της αυλής του. Τα δυο παιδιά αφέθηκαν ελεύθερα τον Μάιο του 1400.

Από έγγραφα που έχουν διασωθεί είναι γνωστό ότι τον Φεβρουάριο του 1402 ο Πάουλ και ο Γιόχαν είχαν συνάψει συμβόλαιο με τον Φίλιππο για να εργαστούν επί τετραετία αποκλειστικά εικονογραφώντας ένα χειρόγραφο της Βίβλου. Αυτό μπορεί να είναι ή να μην είναι η Bible Moralisée, Ms.fr.166 που βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας (Bibliothèque nationale de France) στο Παρίσι, η οποία αδιαμφισβήτητα είναι μια από τις πρώιμες εργασίες των αδελφών Λίμπουρχ. Το 1404 ο Φίλιππος απεβίωσε, πριν οι Λίμπουρχ ολοκληρώσουν την εργασία τους.

Μετά τον θάνατο του Φιλίππου, οι Χέρμαν και Πάουλ και, αργότερα, το 1405, πήγαν να εργαστούν για τον αδελφό του θανόντος Ιωάννη, Δούκα ντε Μπερύ, ο οποίος ήταν μανιώδης συλλέκτης έργων τέχνης και ειδικότερα βιβλίων. Πρώτη τους ανάθεση ήταν να εικονογραφήσουν ένα Βιβλίο Ωρών, που σήμερα είναι γνωστό ως Belles Heures du Duc de Berry και σήμερα βρίσκεται σε ένα τμήμα του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης στη Νέα Υόρκη που ονομάζεται the Cloisters.

Αυτή τους η εργασία ολοκληρώθηκε το 1409, προς μεγάλη ικανοποίηση του δούκα, ο οποίος τους ανέθεσε ένα ακόμη πιο φιλόδοξο έργο για επίσης ένα Βιβλίο των Ωρών. Αυτό επρόκειτο να ονομαστεί Très Riches Heures du Duc de Berry και σήμερα θεωρείται ως η κορωνίδα των εικονογραφημένων βιβλίων του ύστερου Μεσαίωνα και, πιθανότατα, το πλέον πολύτιμο βιβλίο στον κόσμο. Φυλάσσεται υπό τον αριθμό εκθέματος Ms.65 στο Μουσείο Κοντέ στο Σαντιγί της Γαλλίας. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο ημικυκλικός ζωδιακός κύκλος στο άνω μέρος της σελίδας, όταν ολοκληρωθεί σε πλήρη κύκλο έχει περιφέρεια που διέρχεται ακριβώς από την κεκλιμένη οροφή του χαμηλότερου κτιρίου στην εικόνα.

Από τους αδελφούς ο Πάουλ είχε ιδιαίτερα καλές σχέσεις με τον δούκα και έλαβε τη θέση του valet de chambre στην αυλή του, δηλ. ήταν ο προσωπικός του ακόλουθος (ο θείος του είχε την ίδια θέση στην αυλή του Φιλίππου). Ο δούκας του έδωσε πολλά κοσμήματα κι ένα μεγάλο σπίτι στη Μπουρζ. Ο Πάουλ γοητεύτηκε από μια νέα κοπέλα, την Ζιλέτ λα Μερσιέρ (Gillette la Mercière) αλλά οι γονείς της διαφωνούσαν. Ο δούκας έθεσε την κοπέλα υπό περιορισμό αφήνοντάς την μόνον ύστερα από διαταγή του βασιλέα. Το 1411 ο Πάουλ και η Ζιλέτ παντρεύτηκαν, αλλά δεν άφησαν απογόνους (Ο Πάουλ ήταν τότε 24 ετών και η Ζιλέτ 12).

Κατά το πρώτο ήμισυ του 1416 ο Ζαν ντε Μπερύ και οι τρεις αδελφοί Λίμπουρχ απεβίωσαν. Ήταν όλοι κάτω των 30 ετών και φαίνεται ότι αιτία θανάτου ήταν βουβωνική πανώλη. Το βιβλίο των Ωρών έμεινε ημιτελές. Κάποιος άγνωστος καλλιτέχνης (πιθανότατα ο Μπαρτελεμύ φαν Άικ (Barthélemy van Eyck) εργάστηκε πάνω στις πασίγνωστες μινιατούρες του ημερολογίου περί τα 1440, όταν το βιβλίο είχε πλέον περιέλθει στην κατοχή του Ρενέ του Ανζού και το 1485 ο Ζαν Κολόμπ (Jean Colombe) ολοκλήρωσε το έργο για λογαριασμό του Οίκου της Σαβοΐας.

Καθώς οι εργασίες των αδελφών Λίμπουρχ δεν ήταν προσβάσιμες, περιήλθαν στη λήθη μέχρι τον 19ο αιώνα. Εν τούτοις αποτέλεσαν παράδειγμα για τις επόμενες γενεές ζωγράφων, εκτεινόμενο πέραν των μικρογραφιών. Εργάστηκαν με βάση τη βορειοερωπαϊκή παράδοση αλλά καταδεικνύουν επιδράσεις από Ιταλούς.