Ο Αρτεμίδωρος, στο έργο του αυτό, μας προσφέρει έναν κόσμο, τον κόσμο του, με τις αλήθειες και τα ψέματα, τις πίστεις και τις προλήψεις, τις πραγματικότητες και τις απάτες, τις ελπίδες, τις διαψεύσεις, τις αγωνίες και τις ανησυχίες, έναν ολόκληρο κόσμο ζωντανό και συναρπαστικό, που περνάει μπροστά στα μάτια μας σαν κινηματογραφική ταινία, που αναβιώνει κάτω από την ελληνική θεώρηση και ιδεολογία τον Β΄ μεταχριστιανικό αιώνα, τον αιώνα του Αδριανού και των Αντωνίνων, τον "χρυσούν αιώνα" της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της Pax Romana.
Ο Αρτεμίδωρος ο Δαλδιανός (ή Ονειροκριτικός) ήταν γνωστός ερμηνευτής ονείρων, που έζησε το δεύτερο μισό του 2ου μ.Χ. αιώνα στην Έφεσο. Αν και ο πατέρας του ονομαζόταν Φωκάς, ο Αρτεμίδωρος υιοθέτησε την προσωνυμία Δαλδιανός από την Δάλδη, μια πόλη στα σύνορα Μυσίας, Φρυγίας και Λυδίας, από την οποία καταγόταν η μητέρα του.
Λίγα πράγματα είναι γνωστά για τη ζωή του Αρτεμίδωρου και κυρίως όσα ο ίδιος μας παραθέτει μέσα στο έργο του.
Το γνωστό, βυζαντινό εγκυκλοπαιδικό λεξικό, Σούδα γράφει για τον ίδιο:
- "Αρτεμίδωρος Δαλδιανός (πόλις δε έστι Λυδίας η Δάλδις), φιλόσοφος, έγραψεν Ονειροκριτικά [...] Οιωνοσκοπικά και Χειροσκοπικά."
- (Σούδα, α', 4025)
Αν και το έργο του δεν μπορεί να καταλάβει σημαντική θέση στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, καθώς ούτε θέτει, ούτε λύνει φιλολογικά προβλήματα, αναμφισβήτητα όμως έχει μεγάλη σημασία για την ιστορία του πολιτισμού.
Το έργο του
Από τα έργα που αναφέρονται στο λεξικό Σούδα, μας διασώθηκε το πρώτο, τα Ονειροκριτικά, που απαρτίζεται από 5 βιβλία. Ο Αρτεμίδωρος είχε εκδώσει καταρχάς τα δύο πρώτα βιβλία, αφιερωμένα σε κάποιον ρήτορα Κάσσιο Μάξιμο, και αποτελούν το κύριο μέρος του έργου, στο οποίο, μετά από κάποιες θεωρητικές διευκρινίσεις, δίνει τις πιθανές ερμηνείες κάθε ονείρου προχωρώντας με βάση την πορεία της ανθρώπινης ζωής από τη γέννηση ως το θάνατο. Σ' αυτά πρόσθεσε ένα τρίτο βιβλίο με τίτλο Φιλάληθες ή Ενόδιον, όπου περιλαμβάνει κάποια ασύνδετα μεταξύ τους θέματα τα οποία είχε παραλείψει από τα δύο προηγούμενα βιβλία και αργότερα πρόσθεσε ένα τέταρτο βιβλίο με μια σειρά από θεωρητικούς προβληματισμούς και υποδείξεις για την ερμηνεία των ονείρων. Το πέμπτο βιβλίο είναι μια συλλογή 95 ονείρων τα οποία βγήκαν αληθινά και είναι αφιερωμένο, όπως και το τέταρτο, στο γιο του που ονομαζόταν επίσης Αρτεμίδωρος, και ασκούσε την τέχνη του πατέρα του.
- Το έργο του Αρτεμίδωρου εντάσσεται σε μια γενικότερη παράδοση του ελληνικού, και όχι μόνο, χώρου, κατά την οποία τα περίεργα και θαυμαστά οράματα των ονείρων εθεωρούντο συχνά, προάγγελοι των μελλοντικών συμβάντων. Όλη η αρχαία ελληνική γραμματεία, αρχής γενομένης από τον Όμηρο, είναι γεμάτη από ονειρομαντικές αναφορές και απόπειρες.
Όλο αυτό το υλικό συνέλεξε ο Αρτεμίδωρος ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα, στα ελληνικά νησιά και στην Ιταλία, όπου έψαξε στις λαϊκές συναθροίσεις και στις γιορτές, τη σοφία που διαιώνιζε η λαϊκή παράδοση με παραδείγματα και εξηγήσεις.
Στην εποχή του, όπως μας πληροφορεί ο ίδιος, ήταν πολλοί οι "πυθαγορισταί, φυσιογνωμικοί, αστραγαλομάντεις, τυρομάντεις, κοσκινομάντεις, μορφοσκόποι, χειροσκόποι, λεκανομάντεις, νεκρομάντεις" που αναλάμβαναν να στηρίξουν ψυχικά και συναισθηματικά τους ανθρώπους. Αυτή την κοινωνική κατάσταση απηχεί και το έργο του Αρτεμίδωρου.
Συνέγραψε έναν πρακτικό ονειροκρίτη και μνημονεύει εκεί τα όνειρα όπως τα άκουσε, χωρίς φιλοδοξία και πρωτοτυπία, και διακρίνεται η άρνηση του να προσχωρήσει σε προσπάθειες θεατρινισμού ή προσποιητής ερμηνείας που έχει ως μοναδικό στόχο της την απόκτηση μιας επιφανειακής δόξας.
Διαχωρίζει τα όνειρα σε μη προφητικά, όπου η ψυχή απλώς θυμάται τα άγχη και τις αγωνίες της ημέρας, και σε προφητικά, τα οποία προμηνύουν το μέλλον. Έτσι, για την σωστή ερμηνεία κάθε ονείρου είναι απαραίτητη η γνώση όχι μόνο του επαγγέλματος αλλά και των κάθε είδους συνηθειών του ανθρώπου που βλέπει το όνειρο. Για το λόγο αυτό, οι σημασίες των ονείρων δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας μεταφυσικής διαδικασίας, αλλά λογικής ερμηνείας ομοιοτήτων, και έτσι επιτρέπεται η διαφοροποίηση της ερμηνείας των ονειρικών συμβόλων ανάλογα με το άτομο που τα βλέπει.
Παράλληλα, ο Αρτεμίδωρος θεωρούσε ότι μια ονειρική εικόνα μπορούσε να "αποκρυπτογραφηθεί" και να εξηγηθεί με την ανάλυση της στις λέξεις από τις οποίες συντίθεται. Για παράδειγμα, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος έκανε πόλεμο με την Τύρο, είδε όνειρο με ένα σάτυρο που χόρευε. Ο Αρτεμίδωρος το εξήγησε αναλύοντας τη λέξη "σάτυρος": Σα-Τυρ, δηλαδή η Τύρος θα πέσει, οπότε προέβλεψε τη νίκη του Αλέξανδρου
Φαίνεται ότι οι Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ και Φρόυντ επηρεάστηκαν σημαντικά από τον Αρτεμίδωρο. Ο Γιουνγκ πίστευε στην ποιότητα των ονείρων που δείχνουν το μέλλον, τα μαντικά όνειρα και τις παγκόσμιες συνήθειες της ανθρωπότητας. Ο Φρόυντ στο βιβλίο του "Interpretation of Dreams", αναφέρεται οκτώ φορές στον Αρτεμίδωρο. Οι ιδέες του Φρόυντ σχετικά με τον κανόνα των αντιθέτων για τις επεξηγήσεις των ονείρων, τον συμβολισμό, το συνειδητό τμήμα του νου που δημιουργεί λογοπαίγνια στα όνειρα, το οιδιπόδιο σύμπλεγμα, την τμηματοποίηση των ονείρων σε ξεχωριστά στοιχεία και ανάλυση κάθε στοιχείου ξεχωριστά κ.α. παρουσιάζονται και στο έργο του Αρτεμίδωρου. Η κυριότερη διαφορά τους είναι ότι ο Αρτεμίδωρος έκανε την συνειρμική ανάλυση των ονείρων στους πελάτες του, ενώ ο Φρόυντ ανέθετε το έργο αυτό στους ιδίους.
Το έργο του Αρτεμίδωρου αγαπήθηκε πολύ και κατά τη μεσαιωνική εποχή και αργότερα, ενώ μας σώθηκε σε αρκετά χειρόγραφα από τον 11ο, μέχρι και τον 16ο αι.
Χαρακτηριστικό είναι το άρθρο του Γ. Σεφέρη "Γλώσσες στον Αρτεμίδωρο τον Δαλδιανό" (1970), όπου ο ποιητής αναφέρεται στο έργο του και υπογραμμίζει τη σημασία των λαϊκών Ονειροκριτών και τη σχέση τους με το παλαιό έργο του Αρτεμίδωρου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου