Πέμπτη 2 Οκτωβρίου 2014

Συνήθεις λατινικές φράσεις στη νέα ελληνική γλώσσα

Amor vincit omnia
Love conquers all.


Cantus Firmus: Σταθερή μελωδία, συνήθως πολύ μεγάλες σημειώσεις, που συχνά βασίζεται σε ένα θραύσμα Γρηγοριανό άσμα που χρησίμευσε ως διαρθρωτική βάση για μια σύνθεση πολυφωνική, ιδιαίτερα στην Αναγέννηση - 

ad calendas Graecas στις ελληνικές καλένδες, δηλαδή ποτέ
ad hoc γι' αυτόν το σκοπό
alter ego το άλλο εγώ, ο σωσίας
anno Domini (a.D.)
έτος κυρίου· π.χ.: 1991 a.D., δηλαδή 1991 μ.Χ.
ante Cristum (a.C.)
προ Χριστού· π.χ.: 1500 a.C., δηλαδή 1500 π.Χ.
ante meridiem (a.m.)
πριν το μεσημέρι
ante portas
προ των πυλών
a posteriori
εκ των υστέρων
a priori εκ των προτέρων
ave, Caesar, morituri te salutant
χαίρε, Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν
Ave, Maria
χαίρε, Μαρία
carpe diem
άδραξε την ημέρα· απόλαυσε την σημερινή ημέρα· εκμεταλλεύσου το παρόν.
casus beli
αιτία πολέμου
citius, altius, fortius
ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα· (έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων).
cogito ergo sum
σκέφτομαι άρα υπάρχω (Καρτέσιος).
corpus
συλλογή έργων
curriculum
πρόγραμμα σπουδών
curriculum vitae (c.v.)
βιογραφικό σημείωμα
de facto
έμπρακτα
de iure
με νόμο
de profundis
εκ βαθέων
directiva
διάταξη, κανονιστική οδηγία
dum spiro spero
όσο ζω ελπίζω
dura lex sed lex
σκληρός νόμος αλλά νόμος
errare humanum est
το να πλανάσαι είναι ανθρώπινο
errata
σφάλματα· παροράματα
et cetera (etc.)
και λοιπά
ex libris 1.
Κατά λέξη σημαίνει: από τα βιβλία, από τη βιβλιοθήκη, και συνοδεύεται από το όνομα του κατόχου του βιβλίου.

2.
Η επιγραφή που τίθεται πάνω σ' ένα βιβλίο και δηλώνει τον κάτοχο του βιβλίου.

3. Καλλιτεχνική σφραγίδα, που φέρει το όνομα, το έμβλημα του βιβλιόφιλου.
ex officio από θέσεως
exampli gratia (e.g.)
για παράδειγμα
fama volat
η φήμη πετά
gratis
δωρεάν
grosso modo
με αδρό τρόπο· χοντρικά· πρόχειρα
habeas corpus 1.
(κυριολεκτικά: έχε το σώμα). Θεσμός του αγγλοσαξονικού δικαίου, που αποσκοπεί στην προστασία της ατομικής ελευθερίας του πολίτη έναντι της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησης του· το habeas corpus ψηφίστηκε το 1679, την περίοδο του Καρόλου Β'.

2. σύνταγμα· συνταγματικός χάρτης
homo homini lupus ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος
homo sapiens
σοφός άνθρωπος
id est (i.e.)
δηλαδή
imperium
ηγεμονία· κοσμοκρατορία
incognito
κρυφά· μυστικά· καμουφλαρισμένα
in memoriam
εις μνήμην
in situ
επί τόπου, στην αρχική θέση· στη φυσική του θέση, στο φυσικό του χώρο
in vitro
κατά λέξη, σε γυάλα· πείραμα στο εργαστήριο· σε μη ζωντανή κατάσταση
in vivo veritas
στο κρασί η αλήθεια
in vivo
σε ζωντανή κατάσταση· πείραμα σε ζωντανούς οργανισμούς
ipso facto
με αυτό καθαυτό το γεγονός
libido
επιθυμία· ηδονή· γενετήσιο ένστικτο
mare nostrum
η θάλασσά μας· για τους Ρωμαίους η Μεσόγειος.
mea culpa
δικό μου φταίξιμο· δικό μου σφάλμα
memorandum
υπόμνημα
modus vivendi
τρόπος ζωής· συμβιβασμός
moratorium
αναστολή εχθροπραξιών
mutatis mutandis
τηρουμένων των αναλογιών
nexus
σύνδεση· διαπλοκή (σε λογοτεχνικό έργο)
nota
σημείωση· μήνυμα· διακοίνωση· οδηγία
occasione data ευκαιρίας δοθείσης
o tempora o mores!
ω καιροί! ω ήθη!
pax
ειρήνη· η λέξη συνοδεύεται συνήθως, με επίθετο για να δηλώσει την κυρίαρχη επιρροή κάποιου: pax Romana, pax Americana κτλ.
per se
καθ' εαυτόν
persona
πρόσωπο· προσωπείο
persona non grata
ανεπιθύμητο πρόσωπο
post scriptum (p.s.)
υστερόγραφο
primus inter pares
πρώτος μεταξύ ίσων
post meridiem (p.m.)
μετά το μεσημέρι
quo vadis
που πηγαίνεις
ratio
λόγος· αιτία
requiem
νεκρώσιμη ακολουθία
res
πράγμα· αντικείμενο
scripta manent, verba volant
τα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν. Πολλές φορές χρησιμοποιείται μόνο το scripta manent.
sic
έτσι
sic et non ναι και όχι
sine qua non
εκ των ων ουκ άνευ
status quo
παγιωμένη κατάσταση· καθεστηκυία τάξη· καθεστώς
sui generis
ιδιόρρυθμος
tabula rasa
άγραφη πλάκα
terra incognita
άγνωστη γη
terminus ante quem
χρονολογικό όριο (όχι πριν απ' αυτό)
terminus post puem
χρονολογικό όριο (όχι μετά απ' αυτό)
time hominem unius libri
να φοβάσαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου
urbi et orbi
στην πόλη και στην οικουμένη· παντού
vae victis
ουαί τοις ηττημένοις
veni, vidi, vici
ήλθα, είδα, νίκησα
veto
βέτο· προβάλω ένσταση
vice versa και αντίθετα· και αντίστροφα
viva voce
δια ζώσης· προφορικά
Vulgata
η μετάφραση της Βίβλου στα Λατινικά

Πηγές:
Μαρκαντωνάτος, Γ.Α., Λεξικό Αρχαίων Βυζαντινών και Λογίων Φράσεων της Νέας Ελληνικής, Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg,1998 (4η έκδοση).
Μείζον Ελληνικό Λεξικό (ηλεκτρονική έκδοση)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου