Ρενέ Σαρ

(René Emile Char, L' Isle – sur – la – Sorgue, 14 Ιουνίου 1907 – Παρίσι, 19 Φεβρουαρίου 1988). 

Ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους ποιητές του 20ου αιώνα (ο Μπλανσό, Maurice Blancot, απεκάλεσε την ποίησή του «φανέρωση της ποίησης / ποίηση της ποίησης»), περίφημος για το αυστηρό και αφοριστικό ύφος του, καθώς και για την συχνή χρήση «ηρακλειτικών» φράσεων, στις οποίες συνενώνει ιδέες που προηγουμένως έμοιαζαν αντιφατικές: «κάθε πράξη είναι παρθένα, ακόμη κι όταν επαναλαμβάνεται».

Η ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Γεννήθηκε στο χωριό Ιλ – συρ – λα – Σόργκ της Προβηγκίας (Provence) στην νότια Γαλλία το 1907. Μετά από την ολοκλήρωση των σπουδών του στην ιδιαίτερη πατρίδα του και επιθυμώντας να απομακρυνθεί από την επιρροή των γονέων του, εγκαταστάθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1920 στο Παρίσι, όπου ενεπλάκη, λόγω της μόδας της εποχής και φανερά μόνον ως επισκέπτης, με τους κύκλους των υπερρεαλιστών ή «σουρρεαλιστών». Εκείνη ακριβώς την περίοδο εξέδωσε μαζί με τους Μπρετόν (André Breton) και Ελυάρ (Paul Eluard) το συλλογικό «Ralentir Travaux», πειραματίστηκε για λίγο με την λεγόμενη «αυτόματη γραφή» και επίσης δημοσίευσε το 1929 στο τελευταίο τεύχος της επιθεώρησης «Η Σουρρεαλιστική Επανάσταση» («La Révolution Surréaliste»). Το 1934, ενώ σιγά – σιγά απομακρυνόταν διακριτικά από τους «σουρρεαλιστές» λόγω διαφωνιών σε αρκετά ζητήματα, ιδίως με την εμμονή του Μπρετόν να καθιερώσει μία εκφρασιακή «ορθοδοξία», κυκλοφόρησε την δική του

ποιητική συλλογή «Το αδέσποτο σφυρί» («Le Marteau sans maitre»), το οποίο παρέμενε όμως μέσα στους κόλπους του συγκεκριμένου κινήματος, καθώς περιελάμβανε αρκετά παλαιά ποιήματά του.

ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Τον Ιανουάριο του 1935 οριστικοποίησε την ρήξη του με τους πρώην ομοϊδεάτες του, με μία επιστολή του στον Βενιαμίν Περέ (Benjamin Peret, 1899 - 1959), στην οποία ο «Υπερρεαλισμός» ή «Σουρρεαλισμός» καταγγελλόταν όχι μόνον ως «ανάξιος απόγονος των Σαντ, Ρεμπώ και Λωτρεαμόν», αλλά και ως «τσίρκο». Ήδη συγκλονισμένος από τον Ισπανικό Εμφύλιο (με θέμα τον οποίο έγραψε την συλλογή «Placart pour le Chemin des Ecoliers», 1937), κατά την διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου ηγήθηκε μίας αντιστασιακής αντάρτικης ομάδας στις Γαλλικές Άλπεις, από τις δράσεις της οποίας κυκλοφόρησε ευθύς μετά το τέλος του πολέμου τις πολιτικοποιημένες συλλογές του «Seuls demeurent» (1945) και «Feuillets d' Hypnos» («Τα φύλλα του ύπνου», 1946, έργο αντιπολεμικό, γραμμένο κατά την περίοδο 1943 - 1944 και εστιασμένο επάνω στις ανθρώπινες αξίες – μεταφράσηκε στα ελληνικά και εκδόθηκε ως «…Το δέντρο είναι που βλέπει»). Λίγο πριν το τελος του πολέμου, το 1944, κατέληξε στην Αλγερία υπό τις διαταγές του στρατηγού Ντε Γκωλ (Charles de Gaulle) και τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς μπήκε μαζί του στο απελευθερωμένο Παρίσι.

ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ

Έχοντας πια κατασταλάξει «στην αέναη αϋπνία των ποιητών» (όπως ο ίδιος έγραψε) με ένα ποιητικό ύφος ώριμα αντισυμβατικό και έτη φωτός μακριά από την κυρίαρχη στον δυτικό κόσμο χριστιανική ηθική, κυκλοφόρησε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970 περίπου 50 έργα του, ανάμεσα στα οποία ξεχώρισαν τα «Les Matinaux» (1950), «Recherche de la base et du somme», (1955) και «Commune presence» (1964), ενώ το 1983 εκδόθηκαν από τις εκδόσεις «Gallimard» τα άπαντά του με τίτλο «Oeuvres completes». Το ποίημά του «Le marteau sans maitre» μελοποιήθηκε από τον συνθέτη Pierre Boulez το 1954.

Τα περισσότερα από τα μεταπολεμικά χρόνια του τα πέρασε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, όπου συχνά φιλοξενούσε διάσημους προσωπικούς του φίλους, όπως ο Αλμπέρ Καμύ (Albert Camus) και ο Γερμανός φιλόσοφος Μάρτιν Χάϊντεγκερ (Martin Heidegger, ο οποίος θαύμαζε τον Σαρ και τον θεωρούσε «δια της ποίησης φιλόσοφο»). Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ευαισθητοποιήθηκε ιδιαίτερα σε οικολογικά ζητήματα και δραστηριοποιήθηκε ενάντια

στην πυρηνική ενέργεια. Πέθανε στο Παρίσι, στο νοσοκομείο Val-de-Grace, στις 19 Φεβρουαρίου 1988 και τάφηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Πριν από αρκετά χρόνια είχε γράψει: «δεν έχουμε παρά μόνο ένα καταφύγιο ενάντια στο θάνατο: το να κάνουμε τέχνη πριν απ’ αυτόν».

Βλάσης Γ. Ρασσιάς, 2009
Πηγή

ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑΣ:

«Rouge et le Noir»,1928
«Arsenal», 1929 
«Le Tombeau des secrets», 1930
«Ralentir, Travaux», 1930 σε συνεργασία με τους André Breton και Paul Eluard («Αργά, Έργα», εκδόσεις «Ύψιλον», Αθήνα, 2006, σε μετάφραση Σωτήρη Λιόντου). 
«Artine», 1930 (με γκραβούρα του Salvador Dali) 
«L' action de la justice est eteinte», 1931 
«Le marteau sans maitre», 1934 (στα ελληνικά, «Το αδέσποτο σφυρί» εκδόσεις «Εστίας», Αθήνα, 1992, σε μετάφραση Σωκράτη Ζερβού)  
«Moulin Premier», 1936
«Placard pour un chemin des ecoliers», 1937
«Dehors la nuit est gouvernee», 1938
«Seuls demeurent», 1943
«Feuillets d' Hypnos», 1946 (στα ελληνικά, «…Το δέντρο είναι που βλέπει», εκδόσεις «Αρμός», Αθήνα, 2005, σε μετάφραση των Σωτήρη Γουνελά και Κατερίνα Τρακάκη)
«Premières Alluvions», 1946
«Le Poeme pulverize», 1947
«Fureur et Μystere», 1948
«Fete des arbres et du chasseur», 1948
«Le Soleil des eaux», 1949, 1951
«Claire», 1949
«Les Matinaux», 1950
«Quatre Fascinants et La Minutieuse», 1951.
«A une serenite crispee», 1951
«La Paroi et la prairie», 1952
«Lettera amorosa», 1953
«Arriere - histoire du poeme pulverize», 1953
«Le Rempart de brindilles», 1953
«A la sante du serpent», 1954 (με λιθογραφία του Miro)
«Le Deuil des Névons», 1954
«Recherche de la base et du sommet», 1955, 1965
«Poèmes des deux annees», 1955 (με υδατογραφία του Giacometti)
«La bibliotheque est en feu», 1956 (με υδατογραφία του Braque)
«Pour nous Rimbaud», 1956
«En trente-trois morceaux», 1956
«Les Compagnons dans le jardin», 1957 (με γκραβούρες του Zao-Wou-Ki)
«La bibliotheque est en feu et autres poems», 1957
«L ‘Abominable Homme des neiges», 1957
«Le Dernier Couac», 1958
«Cinq Poesies en hommage a Georges Braque», 1958
«Le Rebanque», 1960
«Anthologie», 1960
«Les Dentelles de Montmirail», 1960
«Deux Poèmes», 1960, σε συνεργασία με τον Paul Eluard
«L’inclemence lointaine», 1961
«La Parole en archipel», 1962
«Lettera amorosa», 1963 (με λιθογραφίες του Braque)
«Flux de l’aimant», 1964 (με σχέδια του Miro)
«Commune presence», 1964
«Naissance et jour levant d’une amitié», 1965
«L’ Age cassant», 1965
«Retour amont», 1965 (με υδατογραφίες του Giacometti)
«Trois Coups sous les arbres», 1967
«Dans la pluie giboyeuse», 1968 
«Le Chien de Coeur», 1969 (με μία λιθογραφία του Miro)
«L’Effroi la joie», 1969
«Dent prompte», 1969 (με λιθογραφίες του Max Ernst)
«Boyan sculpteur et Szenes», 1971
«Le Nu perdu», 1971 
«La Nuit talismanique», 1972
«Sans grand-peine», 1973 (με ένα σχέδιο του Pierre Charbonnier)
«Picasso sous les vents etesiens», 1973
«Aromates chasseurs», 1975 
«Faire du chemin avec...», 1976
«De la Sainte Famille au Droit a la pareses», 1976
«Chants de la Balandrane», 1977
«Fenetres dormantes et porte sur le toit», 1979 
«Les voisinages de Van Gogh», 1985 
«Eloge d'une soupconnee», 1988 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Dupouy Christiane, «Rene Char», Paris, 1987
Mathieu Jean - Claude, «La Poesie de Rene Char», Paris, 1985
Rau Greta, «Rene Char ou la poesie accrue», Paris, 1985
Veyne Paul, «Rene Char en ses poems», Paris, 1990

Πηγή

ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ του Ρενέ Σαρ

•  Εκτύπωση 
• Email

κείμενο: diastixo.gr

μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής

ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ

Το άλογο με το κεφάλι του στενόμακρο

Έχει πια αχρηστέψει τον εχθρό του.

Ο ποιητής με τις αργόσχολες φτέρνες

Διαθέτει σοβαρότερους ζέφυρους

Απ' όσους κυλούν στη φωνή του.

Ξαναφυτρώνει η ρημαγμένη γη

Και ας την πληγώνει κάποιο σίδερο ακατάπαυστα.

Επιστρέψτε στα χωράφια έθνη καρτερικά·

Απ' τις αμυγδαλιές την άνοιξη

Στάζουνε γεράματα και νιάτα.

Ο θάνατος χαμογελάει στο χείλος του καιρού, του Χρόνου,

Που του προσδίδει κάποια ευγένεια.

Στου καλοκαιριού τα υψώματα

Ο ποιητής εξεγείρεται

Και από της συγκομιδής την ανθρακιά

Τη δάδα του σέρνει και την τρέλα του.

ΔΑΙΔΑΛΟΣ

Σκάβε! πρόσταζε η σκαπάνη.

Σφάζε! ξανάλεγε το μαχαίρι.

Και μου ξερίζωναν τη μνήμη

Κι εβασάνιζαν το χάος μου.

Όσοι με είχανε αγαπήσει.

Μετά σιχαθεί, και πιο μετά ξεχάσει,

Έγερναν τώρα και πάλι πάνω μου.

Κάποιοι έκλαιγαν, κάποιοι άλλοι ήσαν ευτυχείς.

Ψυχρή αδελφή μου, του χειμώνα χλόη,

Περπάταγα και σ' είδα ν' αβγαταίνεις,

Να ψηλώνεις πιο πολύ από τους εχθρούς μου,

Να πρασινίζεις πιο πολύ από τις αναμνήσεις μου.

ΝΙΚΗ ΑΣΤΡΑΠΗ

Το πουλί ραμφίζει τη γη,

Το φίδι σπέρνει,

Ο θάνατος βελτιωμένος

Χειροκροτεί τη σοδιά.

Ο Πλούτων εν τοις ουρανοίς!

Η έκρηξη δίπλα μας.

Εκεί μόνο, εντός μου.

Τρελός και κουφός, πώς θ' άντεχα κι άλλο το είναι;

Πιο πολύ από μια στιγμή το ίδιο, από όψη μεταβαλλόμενη, από εποχή

για τη φλόγα και από εποχή για τον ίσκιο!

Με το χιόνι το αργό οι λεπροί καταβαίνουν.

Και ξαφνικά η αγάπη, του τρόμου το ίσον,

Με χέρι σταματάει ανείδωτο την πυρκαγιά, ξαναστήνει όρθιο τον

ήλιο, ανοικοδομεί τη Φιλία.

Τίποτα δεν προμήναγε ύπαρξη τόσο πολύ δυνατή.

Ρενέ Σαρ (1907-1988): Κορυφαίος γάλλος ποιητής. Το Νοέμβριο του 1929 συνδέθηκε με τους ηγέτες του γαλλικού υπερρεαλισμού και στα μέσα της επόμενης χρονιάς είχε αποσχισθεί από το υπερρεαλιστικό κίνημα. Τα βιβλία του τα κόσμησαν με έργα τους ο Πικάσο, ο Καντίνσκι, ο Μπρακ, ο Μιρό και ο Ματίς. Υπήρξε στέλεχος της Γαλλικής Αντίστασης κατά του Ναζισμού και, αργότερα, πολέμιος της χρήσης ατομικών όπλων. Ο Πιέρ Μπουλέζ έγραψε μουσική πάνω σε ποιήματά του. Ανάμεσα στους διακεκριμένους φίλους του ήταν και ο Μάρτιν Χάιντεγκερ.