Η ΗΡΩΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ
ΚΕΦΑΛ. 6.
Ο ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ.
Εἰς τὴν τερπνὴν καὶ εὐκραῆ τῆς Πελοποννήσου ἐπαρχίαν Ἀρκαδίαν, τὴν ἐξ ὀρέων ὑψηλῶν καὶ ῥυακίων γέμουσαν· εἰς τὴν μικρὰν ταύτην Ἐλβετίαν, ἐν ᾗ καὶ τὸ πάλαι ἦτο καὶ σήμερον ἔτι εἶναι ἡ Ἄρτεμις καὶ ὁ Πᾶν τῶν κατοίκων ἡ ἥσυχος λατρεία· ὄχι μακρὰν τοῦ μικροῦ ποταμοῦ Γορτινίου, τοῦ εἰς τὸν Ἀλφειὸν εἰσβάλλοντος, κεῖται ἡ μικρὰ πόλις Δημητζάνα, πατρὶς τοῦ ἀπαγχονισθέντος Γρηγορίου Ε Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου.
Εἰς τὴν Δημητζάνην, ἢ εἰς τὴν τερπνὴν μᾶλλον Ἀρκαδίαν μεταφέρομεν τὸν ἀναγνώστην δύο καὶ ἐπέκεινα ἔτη, πρὶν τῶν σκληρῶν σκηνῶν τὰς ὁποίας εἴδομεν.
Μίαν λοιπὸν ἡμέραν τοῦ ἔαρος τοῦ 1819, ὅτε ὁ ἥλιος πορεύομενος νὰ κρυβῇ εἰς τὸν ὠκεανὸν, ἐχρύσονε τὰς φαλακρὰς καὶ δασώδεις κορυφὰς τῆς Κυλλήνης καὶ τοῦ Παρασίου, τῶν ὀρέων τούτων τῶν Πλειάδων καὶ χρυσοκέρων ἐλάφων, ὡραία ποιμενὶς ὁδηγοῦσα μικρὸν ποίμνιον ἐκατέβη τὸν Ὑψοῦντα (χαλασμένο βουνὶ) καὶ ἐκάθησεν εἰς μίαν τῶν τερπνῶν ἐκείνων κοιλάδων, αἵτινες παῤῥουσιάζονται εἰς τὴν ὑπώρειάν του, οὐχὶ μακρὰν κρυσταλώδους πηγῆς, ἀφανιζομένης μετ' ἀσθενοῦς κελαρισμοῦ ὑπὸ τοὺς ἄμμους καὶ χάλικας.
Τὸ σῶμά της ἦτο μᾶλλον ὑψηλὸν, κομψὸν, εὔρωστόν τε καὶ εὐλύγιστον ὡς τῆς δορκάδος.
Ἦτο τῷ ὄντι ἀληθὴς τύπος τῶν κυνηγετικῶν ἐκείνων θεοτήτων, αἱ ὁποῖαι ποτὲ συνώδευον τὴν Ἄρτεμιν ἐπὶ τῶν ὀρέων τῆς γῆς ταύτης.
Εἶχε τὴν κόμην καλλίτριχον, ἐβένινον καὶ μακρὰν μέχρι γονάτων, τοὺς ὀφθαλμοὺς ἀμιγδαλώδεις καὶ μέλανας ὡς δύο σβεστοὺς ἄνθρακας· ἔλαμπον ὅμως ὡς ἀναμμένοι.
Αἱ δὲ βλεφαρίδες της μεγαλόκλαδοι, ἔδιδον εἰς τοὺς ὡραίους ἐκείνους λύχνους, τῆς ψυχῆς τὴν ἡδυπαθεστέραν ἔκφρασιν, ὅτε σκωπτικῶς, ἢ χαύνως πως ἡμιεκλείοντο.
Τὸ χρῶμα γενικῶς τοῦ ὠοειδοῦς προσώπου τῆς νέας ταύτης Ἀρκάδος ἦτο κρινόλευκον καὶ διαυγές· πλὴν ὅτε ἡ αἰδὼ ἢ ὁ θυμὸς ἐτάραττον ὀλίγον τοῦτο, τὸ ἐρυθροῦν τοῦ ἀνοικτοῦ Ἀμεθύστου, ἢ τὸ ἁλουργὸν τῆς Ἠοῦς, ἔβαφον ἐναλλὰξ τὰς παρειάς της. Εἶχε χείλη ἀνθηρὰ, τὸ στόμα μεστὸν ἀγγελικῆς ἀγαθοσύνης, καὶ μὲ μάργαρα ὀδόντων, τὸν λαιμὸν ἐλεφάντινον, τοὺς ὤμους ἀγαλματώδεις, τὰς χεῖρας ὀλίγον τι ἀῤῥενωπὰς, πλὴν κανονικὰς, καὶ τοὺς πόδας μικροὺς καὶ ἑρμογλυφικοὺς, ὡς τοὺς εἰς τὰ τοῦ Σκόπα ἀριστουργήματα.
Ἐν λόγοις ἄλλοις ἦτο καλλονὴ Ἑλληνική· ὄχι ἐξ ἐκείνων τὰς ὁποίας ὁ περιηγητὴς σήμερον πρέπει νὰ ζητήσῃ εἰς τὰς αἰθούσας, ὑπὸ μεταξωτὰς ἐσθῆτας καὶ τεχνικοὺς ὄλμους (Κορσέδες), ἀλλ' ἐξ ἐκείνων τὰς ὁποίας δύναται νὰ ἀπαντήσῃ περιπλανωμένας ὡς νύμφας εἰς τὰ ὄρη καὶ ἄλση τῆς Ἀρκαδίας μὲ τὰ πρόβατά των, ἢ εἰς τὰς πεδιάδας τῆς Μεσσηνίας, ὡς τὴν Ῥεβέκαν, ἀπὸ τὸ φρέαρ ἐξαντλούσας ὕδωρ.
Ἀπέσπασεν ἐκ τῶν ὤμων αὐτῆς μικρὰν πήραν, καὶ ἀναλαβοῦσα ἐκ ταύτης ὀλίγον ἄρτον, ἐφώναξε.
- Νύμφαι μου!.., ἐδῶ… ἐδῶ πλησίον.
Τὰ πρόβατα αὐτῆς, ὡς καὶ δύο μεγάλοι βουκολικοὶ κύνες τὴν περιετρυγύρισαν.
- Σὺ, Ἀγριόπη, τοῦτο τὸ κομματάκι. Σὺ, Γαλάτεια, ἐκεῖνο. Σὺ, Εὐριδίκη, ἐκεῖνο. Σὺ Καλαθαία τοῦτο, ἔλεγε, καὶ ἤρχισε νὰ διανέμῃ τὸν ἄρτον εἰς τὰς προβατίνας αὐτῆς, εἰς ἑκάστην τῶν ὁποίων εἶχε δώσει ἓν τῶν ὀνομάτων τῶν Παρνασίδων, τῶν Δρυάδων, καὶ Ἰσμηνίδων νυμφῶν.
Συντόμως αἱ νύμφαι καὶ οἱ κύνες της ἐξηπλώθησαν ἐπὶ τῆς χλόης, καὶ τότε ἀκουμβοῦσα μὲ τὰς δύο χεῖρας ἐπὶ τῆς ποιμενικῆς αὑτῆς ῥάβδου, γλυκεῖα καὶ συμπαθητικὴ, ὡς μία τῶν εἰκόνων μεγάλου ζωγράφου, ἤρχισε τὸ ἑπόμενον τοῦ Ῥήγα Φεραίου ᾆσμα.[i]
Ὦ παιδιά μου
Ὀρφανά μου
Σκορπισμένα 'δῶ κ' ἐκεῖ!
Ὑβρισμένα
Διωγμένα
ἀπ' τὰ ἔθνη πανοικί!
Ποῦ μὲ κόπους
Κατὰ τόπους
τρέχετε γιὰ μιὰν τροφὴν,
Εἰς δεσπότας
Κι' ἰδιώτας
Δούλου δέχεσθε μορφήν.
Ξυπνεῖστε τέκνα! κ' ἦλθεν ἡ ὥρα
Ξυπνεῖστε ὅλοι, τρέξατε τώρα,
Κι' ἦλθεν ὁ δεῖπνος ὀ μυστικός!
κτλ. κτλ.
Ἡ ἀργυρόηχος καὶ παθητικὴ φωνή της, ἡ ἔκτασις τοῦ μελῳδικοῦ της ὁρίζοντος ἐπλήρει μὲ ἠχὼ τὴν κοιλάδα. Καὶ ὡς τοὺς διαπεραστικοὺς θρήνους τῆς Δήμητρος, ἥτις ἄλλοτε εἰς τὴν αὐτὴν Ἀρκαδίαν ἐκ τοῦ σπηλαίου τῆς Φιγαλίας, ἐκίνει καὶ τοὺς λίθους καὶ τὰ ὕδατα εἰς συμπάθειαν διὰ τὴν Περσεφόνην της, ἤθελε συγκινήσει τὴν καρδίαν τοῦ περιηγητοῦ, ὅστις τότε ἀτυχῶς ἤθελε ταξειδεύει τὴν δούλην Ἑλλάδα.
Τὸ ᾆσμα τοῦτο ἐν τούτοις ἐξύπνισεν ἓν ἄλλο ἀνθρώπινον πλάσμα, ὅπερ ἦτον ἀόρατον εἰς τὸ ἕτερον τῆς κοιλάδος ἄκρον, δηλ. τὸν νέον Θρασύβουλον, ὃν εἰς τὰ προηγούμενα κεφάλαιά μας εἴδομεν.
Ἐκυνήγει τὴν ἡμέραν ἐκείνην εἰς τὰ ὄρη καὶ ἐπιστρέφων εἰς τὴν Δημητζάναν, εἶχε καθήσει καὶ οὗτος ἐπὶ λίθου ν' ἀναπαυθῇ.
Ἀνεσκίρτησε, καὶ ᾐσθάνθη σάλον μυστηριώδους ἐνθουσιασμοῦ εἰς τὸ πατριωτικὸν ἐκεῖνο ἐλεγεῖον.
Ἐνόμισεν ὅτι ἡ φαντασία τὸν ἠπάτει! ὠρθώθη καὶ ἠκολούθησε τὰ ἴχνη τῶν ἐκκύνων του· καὶ εἰς τὴν πρώτην στροφὴν τῆς κοιλάδος εὑρέθη ἀντικρὺ τῆς ποιμενίδος.
Ἐπειδὴ δὲ οἱ κύνες αὐτῆς ὥρμησαν κατ' αὐτοῦ, εἶπε πρὸς τὴν νέαν.
- Μὴ φοβεῖσαι! μὴ φοβεῖσαι!!! δὲν εἶμαι ἄνθρωπος νὰ σὲ βλάψω…
- Νὰ μὲ βλάψῃς! διέκοψεν ὑπερηφάνως αὕτη· νὰ μὲ βλάψῃς!… δὲν σὲ φοβοῦμαι, εἶσαι εἷς καὶ εἶμαι μία.
- Ἆ βοσκοποῦλα! βλέπω εἶσαι ἀνδρεία, ὅσον καὶ ὡραία! πλὴν, φίλη μου, ἄοπλος ὡς εὑρίσκεσαι ἂν συναπαντηθῇς μὲ δύω ἢ τρεῖς τῶν ἀγρίων καὶ ὡπλισμένων ἐκείνων Τούρκων;…
- Δὲν εἶμαι ἄοπλος καθησυχάζουσα τοὺς κύνας της, εἶπεν ἡ Ἀνδρονίκη (τοιοῦτον ἦτο τ' ὄνομά της) ἔχω δύο πιστόλια καὶ ἓν θανατηφόρον ἐγχειρίδιον ἐδῶ ὑποκάτω· ἔχω τοὺς δύω μου κύνας καὶ τοὺς πόδας μου, οἵτινες ὡς πτερὰ εἶναι ταχεῖς.
Τοῦ Θρασύβουλου ὁ θαυμασμὸς ἔβαινεν εἰς ἔκστασιν· «ὁμοιάζεις τὴν Ἀθηνᾶν καὶ κατὰ τὸ κάλλος καὶ κατὰ τὴν ἀνδρείαν,» ἐψιθύρισεν.
- Ὁμοιάζω μίαν τῶν γυναικῶν, αἵτινες ἔζων ἄλλοτε πέραν τῶν ὀρέων ἐκείνων, εἶπε, καὶ ἔδειξε τὰς εἰς νεφέλας χανομένας κορυφὰς τοῦ Ταϋγέτου τῆς Σπάρτης.
- Μὰ τὸ γένος, ὡραία βοσκοποῦλα, οἱ λόγοι σου καὶ εἰς δάκρυα καὶ εἰς ἔκστασιν μὲ φέρουν!!… πῶς ὀνομάζεσαι;
- Ἐρώτησον τοὺς λύκους τῶν δασῶν καὶ τὰ ὄρνεα τῶν ἀκρωρείων… ὅλοι οὗτοι γνωρίζουν τ' ὄνομά μου.
- Βοσκοποῦλα, στάσου, εἶπε πρὸς τὴν φεύγουσαν νέαν ὁ Θρασύβουλος… συγχώρησόν μοι διὰ τὴν ἐρώτησιν… γνωρίζεις ν' ἀναγινώσκῃς;…
- Χά! χά!… συγχώρησόν μοι διὰ τὸν γέλωτα… δύνασαι νὰ ἐννοήσῃς τὸ βιβλίον τοῦτο; ἀντηρώτησε· καὶ ἐκ τοῦ τρίβωνός της ἀνέλαβε καὶ ἔδειξε μικρὸν τομίδιον ἡ ποιμενίς.
- Εἶναι αἱ ραψῳδίαι τῆς Ἱλιάδος!! Πῶς; σὺ βοσκοποῦλα ἐννοεῖς τὸ βιβλίον τοῦτο; ἀνέκραξεν οὗτος ὀπισθοδρομῶν.
- Μὰ τὴν Παναγίαν, κυνηγὲ, ὁ Διογένης μὲ τὸν φανόν του ἂν ἀπήντα τὸν ἄνθρωπον ὂν ἐζήτει, τόσον ἔκπληκτος δὲν ἤθελε μείνει… χαῖρε τῶν βροτῶν ἄριστε, ὡς λέγει καὶ ὁ θεῖος οὗτος Ὅμηρος, ὑψηλοφώνως γελῶσα ἐπρόσθεσεν. Ὁ ἥλιος βασιλεύει, σὲ ἀφίνω· καὶ πρὸς τοὺς κύνας της στρέψασα, Μέλαμπε, Ἀκταίων, Νύμφαι μου, ἂς φύγωμεν, ἐπρόσθεσε, καὶ ἐν ῥοπῇ ὀφθαλμοῦ ἦτο μακρὰν τῆς θέσεως ἐκείνης.
Ὁ Θρασύβουλος ἔπεσεν ἀπὸ ἔκστασιν εἰς ἔκστασιν· ἡ ποιμενὶς αὕτη ὡμοίαζε καθ' ὅλα τὴν Ἡρωΐδα τοῦ Καλυδωνίου κάπρου, τὴν ὡραίαν λέγομεν Ἀταλάντην, ἣν ἄλλοτε ἡ ἰδία Ἀρκαδία εἶχε γεννήσει.
- Ὄχι μὰ τὴν πίστιν μου δὲν θὰ μοῦ φύγῃς· ἀνανήφων τῆς γλυκυτάτης μέθης εἰς τὴν ὁποίαν τὸν ἔῤῥιψεν, εἶπεν ὁ Θρασύβουλος, ὅτε ἐπλησίαζε νὰ χάσῃ αὐτὴν τῆς ὁράσεώς του, καὶ ἔδραμεν ὁμοίως καὶ οὗτος ὄπισθέν της.
Εἰς ὀλίγα λεπτὰ ἐγεύθη τὴν ἄπειρον εὐχαρίστησιν νὰ τὴν ἴδῃ μακρόθεν εἰσερχομένην εἰς πύργον, ὅστις πρὸς τὴν εἴσοδον τῆς κοιλάδος ἀνυψοῦτο· ἐβράδυνε τότε τὸ βῆμα, καὶ ὅτε οἱ ἀστέρες ἠνάπτοντο εἰς τὸν μέγαν τοῦ οὐρανοῦ θόλον, οὗτος ἦτο πλησίον τοῦ πύργου.
- Τίνος εἶναι ὁ πύργος οὗτος φράγγο; ἀπετάνθη ὁ Θρασύβουλος πρὸς μικρόσωμον ἄνδρα ἐνδεδυμένον Εὐρωπαϊστὶ, πρᾶγμα λίαν σπάνιον εἰς τὴν ἐποχὴν ἐκείνην, καὶ ὅστις μὲ δεδεμένας χεῖρας ὄπισθεν, περιεδιάβαζεν ἔμπροσθεν τῆς πύλης.
- Τοῦ Δημογέροντος Ἀθανασιάδου, ξηρῶς ἀπεκρίθη οὗτος.
- Τί πρᾶγμα εἶναι ὁ Δημογέρων;… πλούσιος;… πτωχός;… ὑπανδρευμένος;… ἀνύπανδρος;…
- Πλούσιος!… εἶναι χηρευμένος· ἔχει δύο παιδιὰ, δηλ. ἕνα υἱὸν καὶ μίαν κόρην ὡραίαν ὡς τὴν Βασιλικὴν τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ… αὐτῆς ἔχω τὴν τιμὴν νὰ εἶμαι ὁ καθηγητής.
- Ἆ!….. εἶσαι, φράγγο, ὁ διδάσκαλος τῆς ὡραίας κόρης τοῦ Δημογέροντος! εἶπεν ὁ Θρασύβουλος.
- Καθηγητὴς, Κύριε.
- Καὶ τί τὴν διδάσκεις;
- Τὴν Ἑλληνικήν· τὴν ἔμαθα ὅλους τοὺς ποιητάς… γνωρίζει ἐκ στήθους τὸν Ὅμηρον, τὸν Πίνδαρον… ἔχει ἕνα ἀπέραντον μνημονικὸν διὰ τὴν ἱστορίαν καὶ μυθολογίαν.
- Κύριε καθηγητὰ, ἤρχισα νὰ ὑποπτεύωμαι, ὅτι ἡ νέα πρέπει πολὺ νὰ σὲ ἀγαπᾷ, εἶπε μ' εὐτράπελόν τι ὁ Θρασύβουλος.
- Πῶς τὸ ἐκατάλαβες, στηλόνων ἀνοικτοὺς ὀφθαλμοὺς ἐξεφώνησεν ὁ καθηγητής.
- Ἂν ἡ νέα ἔχῃ πνεῦμα καὶ θαυμασμὸν διὰ τοὺς μεγάλους ἄνδρας, δὲν ἠμπορεῖ νὰ μένῃ ἀναίσθητος εἰς τὴν καθημερινὴν συναναστροφὴν ἐκείνου ὅστις διδάσκει πρὸς αὐτὴν τοὺς μεγάλους ἄνδρας… δὲν ἐννοεῖς φαίνεται τὴν θέσιν σου, κύριε καθηγητά!… ὁ διδάσκων τοὺς μεγάλους ἄνδρας, ἀπερνᾷ καὶ οὗτος διὰ μέγας ἀνήρ.
- Ἔχεις δίκαιον κυνηγὲ, τὸ καταλαμβάνω· ἐπειδὴ δὲ παρατηρῶ ὅτι εἶσαι ἄνθρωπος μὲ ὀξὺ πνεῦμα, δὲν ὠφελεῖ νὰ σὲ κρύψω, ὅτι ἡ ὡραία Ἀνδρονίκη μ' ἐρᾷ τόσον ἐμπαθῶς, ὅσον ἐγὼ τὴν λατρεύω.
- Ἡ καρδία τοῦ Θρασυβούλου ᾐσθάνθη ἀκούσιον ζηλίαν. Ἔῤῥιψε τὸ βλέμμα πρὸς τὸν ἄνδρα ἐκεῖνον, καὶ ὑπὸ τὸν λαμπρὸν οὐρανὸν εἶδε πρόσωπον ἡλικίας φθινοπωρινῆς, στενὸν, μακρὺ, λεμονόχρουν, μὲ ῥῖνα χονδρὴν καὶ ὀγκώδη, καὶ μὲ ὠτία ἐπιμήκη.
Εἶχε τὴν κεφαλὴν σχεδὸν τεθαμμένην εἰς τοὺς δύο ὤμους, καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς μικροὺς ἀπλανεῖς, χαρακτηρίζοντας τὴν βλακίαν ἀφ' ἑνὸς, πλὴν καὶ τὴν ὀξυμωρίαν ἀφ' ἑτέρου.
Ὁ δεξιός του γόμφος ὡς ὀστεῶδες μῆλον προεξερχόμενος, ἔδιδε πλήρη στρεβλότητα εἰς τὸ σῶμα. Διὰ πλείονα δυσαναλογίαν δὲ, εἶχε καὶ τοὺς πόδας ῥοικούς.
- Πῶς ὀνομάζεσαι, εὐτυχῆ θνητέ; ἠρώτησεν ὁ Θρασύβουλος.
- Βάρθακας, Κύριε μου.
- Βάρθακας!…. ἐπεθύμουν, Κὺρ Βάρθακα, νὰ ἴδω τὸν ἄγγελον αὐτόν… φοβοῦμαι ἡ ζωηρὰ φαντασία σου ὅτι μεγαλύνει τὰ πράγματα… οἱ ἄνδρες πολλάκις ἀγαποῦν μ α ϊ μ ο ῦ δ ε ς, καὶ ἡ συνήθεια τοὺς κάμει νὰ νομίζουν, ὅτι εἶναι ἀναφυόμεναι Ἀφροδῖται τοῦ Ἀπελλοῦς.
- Ἀπὸ ποῖον μέρος τοῦ Μωρέως εἶσαι, κυνηγέ;
- Ἀπὸ τὴν Δημητζάναν· ὁ πατήρ μου εἶναι σανδαλοποιὸς εἰς τὴν πόλιν ἐκείνην.
- Θὰ σὲ κάμω νὰ ἴδῃς τὴν Ἀφροδίτην τῳόντι ταύτην τοῦ Ἀπελλοῦς… Καὶ νὰ εἴπω τὴν ἀλήθειαν; ἂν δὲν ἤσουν υἱὸς σανδαλοποιοῦ ποτὲ δὲν σὲ ἐπαρουσίαζα πρὸς ταύτην… εἶσαι εὔμορφος καὶ ζωηρὸς, καὶ ἠμπορεῖς νὰ μὲ κάμῃς χαλάστραις… πλὴν σανδαλοποιός!!! ἔχεις νὰ κάμῃς μὲ ὑπερηφάνους. Καὶ ἡ Ἀνδρονίκη καὶ ὁ πατήρ της εἶναι πολὺ ὑπερήφανοι καὶ δὲν σὲ φοβοῦμαι… ἔχεις κυνήγιον εἰς τὸ δισάκκιόν σου;
- Ἀρκετόν.
- Προσποιήσου ὅτι ζητεῖς νὰ τὸ πωλήσῃς… ἀκολούθει με.
Ὁ Δημογέρων ἦτον ἀνὴρ ὑψηλὸς, εὔσαρκος, μὲ ψαρὰς τρίχας, μεγάλους μέλανας μύστακας, καὶ λαμπροὺς ὀφθαλμούς. Εἰς τὴν φυσιογνωμίαν του ἀνεγίνωσκες τὸν Ἑλληνικὸν τύπον, μὲ πολὺν Τουρκικὸν σατραπισμόν.
Ἡ νέα Ἀνδρονίκη δὲν ἔφερε πλέον τὴν ποιμενικήν της ἐνδυμασίαν, ἀλλὰ τὴν τῆς οἰκίας· εἶχε δὲ τὸ πρόσωπον ἀσκεπές· ὑπὸ τὴν μορφὴν ταύτην ἦτο δεκάκις μαγικωτέρα, ἢ ὅτε ὁ Θρασύβουλος τὴν ἀπήντησεν εἰς τὴν κοιλάδα.
Τὸν ἀνεγνώρισεν, ἐρυθρίασεν, ἐμειδίασε, καὶ πρόφασίν τινα εὑρούσα ἀφῆκε τὸν θάλαμον εἰς τὸν ὁποῖον οὗτος εἰσῆλθεν.
- Τί ζητεῖς διὰ τὸ κυνήγι σου; ἠρώτησεν ὁ Δημογέρων.
- Τίποτε ἄλλο, αὐθέντα, εἰμὴ νὰ μὲ παραχωρήσῃς ἕνα θάλαμον ἢ ἕνα σταῦλόν σου ἂν θέλῃς, διὰ ν' ἀπεράσω τὴν νύκτα. Καταβαίνων τὸ χ α λ λ α σ μ έ ν ο ν β ο υ ν ὶ ἐκτύπησα τὰ γόνατά μου, καὶ δὲν δύναμαι νὰ ἐξακολουθήσω τὸν δρόμον μου μέχρι τῆς πόλεως.
- Ὁ Βάρθακας ἤνοιξε τοὺς μικρούς του ὀφθαλμοὺς καὶ κεχυνὼς τὸν ἐθεώρει.
- Μάλιστα, παλικάρι μου, εἶπεν ὁ Δημογέρων, εὐχαρίστως σὲ δίδω ἕνα θάλαμον, καὶ συγχρόνως συνδειπνοῦμεν τὸ κυνήγιόν σου. Καλέσας δὲ τὴν θυγατέρα του.
- Ἀνδρονίκη, ἐπρόσθεσεν, ὁ αὐθέντης ἐδῶ θὰ δειπνήσῃ μὲ ἡμᾶς καὶ θὰ κοιμοιθῇ εἰς τὸν πύργον μας· ἐπειδὴ κτυπήσας τὸν πόδα του, δὲν δύναται νὰ ἐπιστρέψῃ εἰς Δημητζάναν.
Ἡ νέα ἐχαιρέτισε σιωπηλῶς καὶ τεθορηβημένως τὸν Θρασύβουλον, ἔλαβε τὸ κυνήγιον, καὶ κατὰ τὴν συνήθειαν τοῦ τόπου ἀπῆλθε νὰ ἑτοιμάσῃ τὰ τῆς φιλοξενίας.
Ὁ καθηγητὴς ἤρχισε νὰ κάθηται εἰς κάρφους ἀνησυχίας· «ἠξεύρεις ὅτι ὁ Δημογέρων σ' ἐπῆρε διὰ κανένα Βεηζαδέ; εἶπε πρὸς τὸν Θρασύβουλον… μὴν φοβεῖσαι, δὲν θὰ τοῦ ὁμολογήσω ὅτι εἶσαι υἱὸς παπουτζῆ.
- Ἔχω σκοπὸν ἐγὼ νὰ τοῦ τὸ ὁμολογήσω, ἀπεκρίθη οὗτος ἀταράχως.
Ἄφησε συντόμως τὰ τῆς θήρας ἐνδύματα, ἐλούσθη, ἐκαθαρίσθη, καὶ καλυφθεὶς μὲ πλουσίαν ἐλαφρὰν μηλωτὴν, ἣν ὁ Δημογέρων τοῦ ἔδωσεν, ἦλθεν εἰς τὸ δεῖπνον, εἰς τὸ ὁποῖον ὁ πατὴρ, ὁ υἱὸς, ἡ θυγάτηρ καὶ ὁ καθηγητὴς τὸν ἐπερίμενον.
Οἱ πρῶτοι τῆς νεότητος χρόνοι περιέχουν τὴν ἱστορίαν τοῦ ἀνθρώπου, λέγει ὁ μέγας φυσιογνωμιστὴς Λαβάτερ.
Τῳόντι ἂν τις ἐξέταζε τὴν φυσιογνωμίαν τοῦ Θρασυβούλου, τοὺς λόγους καὶ τὰς κινήσεις αὐτοῦ εἰς τὴν εἰκασαετῆ του τότε ἡλικίαν, ἤθελε ἀνιχνεύσει τὸν εὐγενῆ καὶ γενναῖον ἐκεῖνον χαρακτῆρα, τὴν ὀρθὴν κρίσιν, τὴν βαθύνοιαν τοῦ πνεύματος, τὴν εὐαισθησίαν τῆς ψυχῆς καὶ τὴν ἀτρόμητον καρδίαν, ἅτινα ἐξωράϊσαν τὸ μέλλον στάδιον τούτου τοῦ νέου.
Τὸ μέτωπόν του ἦτο τετράγωνον μὲ μικρὸν κοίλωμα εἰς τὸ κέντρον· οἱ ὀφθαλμοί του κυάνειοι βαθεῖς καὶ οὐχὶ πολὺ μεγάλοι, δὲν ἀνέπεμπον οὔτε πῦρ πολὺ, οὔτε μὲ ταχεῖαν περιέργειαν ἔπιπτον εἰς τὰ πέριξ τούτων, εἰσέδυον ὅμως μὲ σκέψιν βαθυτάτην εἰς τὰς διανοίας τῶν ἄλλων, καὶ διέχεον μυστηριώδη μαγνητισμὸν πρὸς ὅντινα γλυκέως καὶ μὲ πλήρη ἐμπιστοσύνην ἠτενίζοντο. Ἐν λόγοις ἄλλοις ἡ γαλήνη ἐκείνη τῶν βλεμμάτων του ὡς γλῶσσα διεκοίνονε τὰς ἐντυπώσεις του, καὶ ὡς αἴσθησις διήγειρε τὴν συμπάθειαν εἰς τὸν ἄλλον.
Ἡ ῥίν του ἦτον ὀλίγον γρυπή· τὸ στόμα του μεγέθους φυσικοῦ· ὁ μύσταξ του καστανόχρους καὶ ἀρτιόφυτος.
Εἶχε τὸ χρῶμα στιλπνὸν καὶ διαφανὲς ὡς τοῦ ἠλέκτρου· τὸ σῶμα νευρῶδες, ὑψηλὸν καὶ ῥαδινόν· τὴν κόμην καστανόχρουν βαθεῖαν, καὶ εἰς τὸ βάδισμα ἦτο γοργὸς, ἐνεργητικὸς, καὶ ἐνίοτε ὀλίγον ἀνυπόμονος.
Ὁ Θρασύβουλος ἐπεθεώρει καὶ ἐβάθυνεν ἤδη. Ἡ Ἀνδρονίκη κατώπτευε καὶ ᾐσθάνετο.
Ὁ Θρασύβουλος ἦτο μαλακὸς, συγκαταβατικὸς καὶ προφυλακτικὸς εἰς τοὺς λόγους του. Ἡ Ἀνδρονίκη ὑπερήφανος, ἀμέριμνος καὶ δὲν ἐδίσταζε νὰ προφέρῃ κάθε στοχασμόν της.
Πεπυρομένην ἔχουσα τὴν φαντασίαν της ἀπὸ τὴν μυθολογίαν, τὴν ἱστορίαν καὶ τὴν μελέτην τῶν ἀρχαίων ποιητῶν, μόνην σπουδὴν καὶ γλῶσσαν ἣν ἐκαλλιέργησεν, ἄλλην κοινωνίαν μὴ γνωρίσασα ἢ τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ ἀδελφοῦ της, εἶχε σχηματίσει εἰς τὴν καρδίαν της τὸν ἰδανικὸν ἐκεῖνον κόσμον, ὅστις εἶναι ἢ ὁ ὄλεθρος μιᾶς τρυφερᾶς νέας, ἢ ὁ ποιῶν αὐτὴν ν' ἀποφεύγῃ τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὸν κόσμον· διότι πούποτε δὲν εὑρίσκει ὅπερ φαντάζεται·
Αἰσθανομένη ἑαυτὴν, ὅτι ἐγεννήθη ὑπὸ τὰ ὄρη τῆς Κυλλήνης καὶ τοῦ Μενάλου, εἰς τὰς ὄχθας τοῦ Λάδωνος καὶ τοῦ Ἀλφειοῦ, ὄχι μακρὰν τῆς Στυγὸς, ὄχι μακρὰν τῆς Στυμφαλίδος, ὄχι μακρὰν τῆς Μαντινείας τοῦ Ἐπαμινώνδου, καὶ τῆς Μεγαλουπόλεως τοῦ Φιλοποίμενος, ἐνόμιζεν ὅτι διατρέχουσα ἐξ ἄκρου εἰς ἄκρον τὴν Ἀρκαδίαν, δὲν ἤθελεν ἀργήσει ν' ἀπαντήσῃ τὰς νύμφας καὶ τοὺς Ἥρωας τῆς ἀρχαιότητος· ὠνόμαζε τὰ πρόβατα καὶ τὰ κτήνη αὑτῆς μὲ τ' ὄνομα τῶν θεοτήτων· ἔπαιζε μὲ τοὺς κινδύνους, καὶ ἐφλέγετο ν' ἀπαντήσῃ ἕνα Ἀκταίωνα, ἕνα Ἄκιν νὰ τὴν καταδιώξωσιν.
Ἐγειρομένη ὅμως ἐνίοτε μέσῳ τῶν ἰδίων ὀρέων καὶ κοιλάδων ἐκ τῶν ὀνείρων τούτων, ἐνθυμεῖτο ἐν ἀκαρεῖ τὴν θέσιν τῆς πατρίδος της.
Καθώρα τὴν δουλείαν τοῦ τόπου, καὶ τότε ἐβδελύττετο τοὺς τυράννους της. Ἀνελύετο ὅλη εἰς δάκρυα, ἔστρεφε τὰ ποιμενικά της ᾄσματα εἰς ἐθνικὰ ἐλεγεῖα, καὶ ὡς Σπαρτιάτις εὔχετο ἢ τὸν θάνατο ὅλων, ἢ τὴν ἀναγέννησιν τῆς Ἑλλάδος.
Ὅσον διὰ τὸν διδάσκαλόν της Βάρθακα, ἐκατῴκει οὗτος πρὸ πέντε ἐτῶν τὸν πατρικόν της οἶκον. Τὸν εἶχε συνειθίσει λοιπὸν, καὶ τὸν μετεχειρίζετο μὲ οἰκειότητα· πλὴν μὲ τῆν οἰκειότητα ἐκείνην, ἣν ὁ ἀνώτερος παραχωρεῖ πρὸς τὸν κατώτερον.
Ὁ δὲ ματαιόφρων Βάρθακας, ἐπειδὴ ὁ ὑπερήφανος καὶ ἀμαθὴς πατήρ της τὸν ἐξέλαβε γνώσεων βαθέων ἄνδρα, διατρίψαντα πολλὰ ἔτη εἰς Εὐρώπην, διερμηνεύων τὴν οἰκειότητα ταύτην συμπάθειαν, ἐφρόνει ὅτι καὶ τὴν καρδίαν τῆς θυγατρὸς ἐκέρδησε, καὶ τὸν πατέρα αὐτῆς ἐπιῤῥέασεν, ὅπως ἀργὰ ἢ ταχέως προτείνῃ τὴν δεξιὰν τῆς Ἀνδρονίκης πρὸς τοῦτον.
Τοιαύτη ἦτο ἡ θέσις τῶν πραγμάτων, ὅτε ὁ Θρασύβουλος ἦλθε νὰ συνδειπνήσῃ μὲ τὸν Δημογέροντα.
- Χάρισέ με τ' ὄνομά σου, κυνηγὲ, εἶπεν ὁ ἀρχιπροεστὼς, ὅτε ἐκάθησαν εἰς τὴν τράπεζαν.
- Θρασύβουλος, ἄρχοντά μου.
- Θρασύβουλος… ἆραγε συνέλαβες ποτὲ τὴν ἰδέαν νὰ ἐλευθερώσῃς τὴν πατρίδα σου ἀπὸ τοὺς τριάκοντα τυράννους; ἔκραξεν ἡ Ἀνδρονίκη.
- Ποίους τριάκοντα τυράννους; διέκοψεν ὁ πατὴρ μὲ σοβαρότητα.
- Τοὺς μυρίους τυράννους ἤθελον νὰ εἴπω, ἐπρόσθεσεν ἡ νέα… νὰ, τοὺς Τούρκους.
- Ἀνδρονίκη! Ἀνδρονίκη! ἔσο προσεκτικωτέρα εἰς τοὺς λόγους σου· ἦθος σοβαρὸν ὁ καθηγητὴς λαμβάνων καὶ ῥίπτων τὰ βλέμματα ἐπὶ τοὺ πινακίου εἶπεν.
- Μὴ φοβεῖσθε ἀπ' ἐμὲ, κύριοι… εἶμαι καὶ χριστιανὸς, καὶ Ἕλλην τὴν καρδίαν, εἶπεν ὁ Θρασύβουλος. Τῆς ἀρχόντισσας ἡ ἐρώτησις εἶναι ἐρώτησις μιᾶς ἀληθοῦς Ἑλληνίδος· ἡ δὲ ἐλευθερία δὲν εἶναι πλέον κρυφόν· ἤρχισε νὰ ψιθυρίζεται εἰς ὅλων ἡμῶν τὰς καρδίας.
- Ἀπατᾶσαι, Κύριέ μου… εἶμαι βέβαιος, ὅτι οὐδεὶς τῶν φρονίμων καὶ ἐχόντων μίαν θέσιν εἰς τὸν κόσμον, ἐπιθυμεῖ νὰ τὴν διακινδυνεύσῃ· διέκοψεν ὁ Βάρθακας.
- Ὅσοι τρέμουν τοῦ τουφεκιοῦ τὸν κρότον, καὶ φοβοῦνται μὴ χάσωσι τὴν ἀνάπαυσίν των, ἔκραξεν ἡ Ἀνδρονίκη, ἀκοντίσασα πρὸς τὸν διδάσκαλόν της τοὺς μεγάλους της ὀφθαλμοὺς, οὗτοι μόνον δὲν συλλογίζονται τὴν ἐλευθερίαν.
- Ἀρχόντισσα, εἶπεν ὁ καθηγητὴς ἐρυθροῦς, ἐγὼ…
- Σιωπὴ, διδάσκαλέ μου, σὲ γνωρίζω ἀρκετά· στρέφεσαι ὡς ὁ ἀνεμόμυλος… μὴν ἀλλάζῃς λόγους· θὰ σὲ καταλάβῃ καὶ ὁ κύριος ἐδῶ.
Τὸ λεμονόχρουν τοῦ Βάρθακα πρόσωπον ἔγεινε μελαψόν· διότι διὰ τοῦ τρόπου της ἡ Ἀνδρονίκη ἀπεδείκνυεν εἰς τὸν Θρασύβουλον, ὅτι ἕνα κόκκον ἔρωτος δὲν εἶχεν εἰς τὴν καρδίαν της δι' αὐτόν· ἔπνιξεν ὅμως ἐντέχνως τὴν δυσαρέσκειάν του· καὶ ἐκρήξας προσπεποιημένον γέλωτα, εἶπε πρὸς τὸν Θρασύβουλον.
- Εἰς τὰς νουθεσίας μου πρὸς τὴν ἀρχόντισσαν, κύριε Θρασύβουλε, ὁμοιάζω τὸν στρατηγὸν Φωκίωνα, ὅστις ἐγνώριζε, ὅτι πᾶν ὅ,τι ἀπεύθυνε πρὸς τὸν δῆμον τῶν Ἀθηναίων, ἀπεδοκιμάζετο· μίαν φορὰν δὲ ὅτε οὗτος τὸν ἐχειροκρότησεν ἐφώναξε «μήπως καμμίαν εἶπον τάχα ἀνοησίαν;»
- Ὁ Φωκίων, κατὰ τὸν Πλούταρχον, κύριε Θρασύβουλε, ποτὲ, ἂν ἐνθυμῆσθε, δὲν ἔκλαιεν, οὔτ' ἐγέλα, εἶπεν ἡ Ἀνδρονίκη· ἐπειδὴ λοιπὸν ὁ διδάσκαλός μου τώρα τόσον ὑψηλοφώνως γελᾷ, ἠμποροῦμε νὰ εἴπωμεν, ὅτι ὁμοιάζει τὸν Αἴσωπον μᾶλλον, ὅστις μὲ ὅλους ἐγέλα… Ἆ! κύριε Βάρθακα, ἐπρόσθεσε μετὰ ταῦτα καγχάζουσα καὶ αὕτη εἰρωνικῶς, ἂν αἱ παρομοιώσεις σας εἶναι τόσον ἀνάρμοστοι, θὰ χάσετε τὴν φιλολογικήν σας ὑπόληψιν.
- Τὰς ἔριδας ταύτας τὰς ἔχομεν συχνὰ, εἶπεν ὁ Δημογέρων πρὸς τὸν Θρασύβουλον, θεωρῶν μὲ χαρὰν τὴν ἐρυθρὰν καὶ λάμπουσαν θυγατέρα του.
Ἀνεκάλυψε τότε τὸ δόλιον τοῦ καθηγητοῦ πνεῦμα, ὅτι ἡ ἐνθουσιώδης ἐκείνη κατάστασις τῆς μαθητρίας του, προήρχετο ἐκ τῆς παρουσίας τοῦ Θρασυβούλου· ἐννόησε πάραυτα ὅτι τὸν ἐξωμοίαζε μὲ τὸν Αἴσωπον κατὰ τὸ σῶμα μᾶλλον, ἢ τὸ πνεῦμα. Ὅθεν διὰ νὰ καταστρέψῃ καὶ οὗτος τὸν εὐειδῆ κυνηγὸν εἰς τὸν νοῦν της, εἶπε μέ τινα ὀργήν.
- Ἡ ὑπόληψίς μου, ὅ,τι εἶναι, εἶναι· ἔζησα εἰς τὸν μεγάλον τῆς Εὐρώπης κόσμον, καὶ ἐκεῖ ὅλοι μὲ γνωρίζουν… δὲν ἔχω ἀνάγκην νὰ συστηθῶ εἰς κανένα… Ἔπειτα, μὰ τὴν ἁγίαν Παρασκευήν! δὲν ἔχομεν ἐδῶ οὔτε βασιλόπουλα, οὔτε βεηζαδέδες, οὔτε μηδὲν μεγάλον ὑποκείμενον διὰ νὰ φοβοῦμαι μὴ χάσω τὴν ὑπόληψίν μου.
- Εἶναι ἀληθὲς, ἀνερυθριάστως εἶπεν ὁ Θρασύβουλος· ὁ ἄνθρωπος τὸν ὁποῖον ταύτην τὴν στιγμὴν φιλοξενεῖτε, δὲν εἶναι μέγα πρᾶγμα.
Ὁ Δημογέρων ἔκλινε τὴν κεφαλὴν καὶ ἐπρόσθεσεν.
- Οἱ ἄνθρωποι γνωρίζονται ἀρκετὰ, νέε μου, ἀπὸ τὴν φυσιογνωμίαν.
Ἡ Ἀνδρονίκη εἴς τε τὴν ἱλαρότητα τῶν βλεμμάτων καὶ τὸ συμπαθητικόν του μειδίαμα ᾐσθάνθη τέρψιν πάντη ἄγνωστον ἐν τῇ καρδίᾳ της.
-Μάλιστα, ἄρχων! ὁ πατήρ μου εἶναι μὲν εὐκατάστατος πλὴν σανδαλοποιὸς εἰς τὴν Δημητζάναν, ἐξηκολούθησε μὲ τὴν αὐτὴν ἀταραξίαν ὁ Θρασύβουλος. Τὰ δὲ μικρὰ ὄμματα τοῦ Βάρθακα, μὲ εὐχαρίστησιν καὶ θρίαμβον ἐπήδουν ἐναλλὰξ ἀπὸ τὸν πατέρα πρὸς τὴν θυγατέρα.
- Σανδαλοποιός…. χωρατεύεις, εἶπεν ὁ Δημογέρων.
- Διόλου, ἄρχων! ὁ πατήρ μου εἶναι σανδαλοποιός· ἐραστὴς ὅμως τῆς παιδείας, ἀντὶ νὰ μὲ συμπαραλάβῃ εἰς τὸ ἔργον του, μ' ἔθεσεν εἰς τὴν σχολὴν τῆς Δημητζάνης καὶ ἐξεπαιδεύθην ὀλίγον.
Ἤλλαξεν ὕφος διὰ μιᾶς ὁ Δημογέρων. Τὸ ἀγέρωχον τῶν ἀνθρώπων τούτων εἰς τὴν ἐποχὴν ἐκείνην, ἦτον ὑπέρτερον τῶν ἰδίων Τούρκων.
Ἡ θυγάτηρ ἤνοιξε καὶ αὕτη τοὺς κυανοὺς ὀφθαλμούς της.
Τὸ ἀργυρόφαιον πρόσωπόν της ἔλαβε τὸ λαμπρὸν τοῦ ἄνθρακος (ῥουβινίου) χρῶμα· νεάνις φρονημάτων ἐλευθέρων καὶ πνευματώδης εὑρίσκετο ὀλίγον τεθορυβημένη, οὐχὶ τόσον διὰ τὴν πενιχρὰν καταγωγὴν τοῦ ἀνδρὸς τοῦτου, ὅστις ἤρξατο νὰ εἰσδύῃ εἰς τὴν καρδίαν της, ὅσον διὰ τὸν φυσικὸν καὶ ἀφελῆ τρόπον, μὲ τὸν ὁποῖον τὴν ἐδιηγεῖτο.
Μακρὰ σιγὴ διεδέχθη τώρα τὴν ὁμιλίαν ἐκείνην.
- Ὁ φρόνιμος δὲν θεωρεῖ πόθεν ἔρχονται οἱ ἄνθρωποι, ἀλλὰ ποῦ φθάνουσιν· (δράξας τὸν λόγον ὁ καθηγητὴς ἐν καιρῷ γενικῆς κατηφείας εἶπεν.) Εἰς τὴν σημερινὴν τῆς Ἑλλάδος θέσιν, ἐπρόσθεσε, τάχα καὶ οἱ ἄρχοντες, καὶ οἱ βαθύπλουτοι, καὶ ἡμεῖς ἔτι οἱ καθηγηταὶ καὶ ποιηταὶ, οἵτινες ὡς ἐπὶ Πηγάσων ἀπὸ τὸν Παρνασὸν πηδοῦμεν πρὸς τὴν Ἑλικῶνα καὶ ἐπὶ Δελφίνων καταβαίνομεν εἰς τὰ παλάτια τοῦ Νηρέως, καὶ παίζομεν μὲ τὰς πεντήκοντα θυγατέρας του, δὲν εἴμεθα δοῦλοι τῆς Τουρκίας;…. Τίς ἠξεύρει σὺ τοῦ ὑποδηματοποιοῦ ὁ υἱὸς μὲ τὰ ἐξωτερικά σου κάλλη· τίς ἠξεύρει μὲ τὰ προτερήματά σου, τοῦ λόγου σου, λέγω, μίαν ἡμέραν, ἂν δὲν γίνῃς μέγας καὶ πολύς… «μαῦρον εἶναι καὶ τὸ γαρύφαλον, πλὴν πωλεῖται μὲ τὸ δράμι,» Κὺρ Θρασύβουλε, τὸ γνωρίζεις;… ἔχομεν παράδειγμα πολλοὺς τῶν κορυφαίων ἀνδρῶν ἐξελθόντας ἀπὸ τὰς ποταποτέρας οἰκογενείας…
- Εἶναι ἀληθὲς, ἔχω καγὼ παράδειγμα τὸν ἴδιον θεῖόν μου Γρηγόριον, ὅστις ἐκ τῆς σκοτεινῆς μας οἰκογενείας ἐξελθὼν, εἶναι σήμερον ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης.
- Ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος εἶναι θεῖός σου! ἐπρόφερεν ὁ Δημογέρων, κρατήσας τὸ περόνιον ἀντικρὺ τοῦ στόματός του.
Ὁ τύφος αὐτοῦ ὡς νέφος διελύθη πάραυτα τοῦ μετώπου του.
- Εἶναι ἀδελφὸς τῆς μητρός μου, εἶπεν ὁ νέος μὲ τὴν χαρακτηρίζουσαν τοῦτον ἀφέλειαν· αἱ τελευταῖαι δὲ τῆς Παναγιότητός του ἐπιστολαὶ μὲ προσκαλοῦσιν εἰς Κωνσταντινούπολιν, ὅπως τελειώσω τὰς σπουδάς μου ἐκεῖ καὶ ἀκολουθήσω στάδιον κάτι εὐγενέστερον τοῦ πατρός μου.
Ἐνθυμήθη τῷ ὄντι ὁ Δημογέρων, ὅτι ὁ Ἱεράρχης Γρηγόριος ἐξῆλθεν ἐκ γονέων πενιχρῶν τῆς μικρᾶς πόλεως Δημητζάνης· καὶ διὰ τῶν σπουδῶν καὶ τῆς ἀρετῆς αὑτοῦ, ἐστεφάνωσε τὴν κεφαλήν του μὲ τῶν Εὐσεβίων καὶ Ἰγνατίων τὴν ἱερὰν μίτραν.
Ἡσθάνθη καὶ ὁ Βάρθακας τότε διαφόρων βαθμῶν ἰδρωτικὰ λουτρά· ἐπὶ δὲ τοῦ προσώπου του ὁ ἰδρὼς ἀνέβλυζεν εἰς φυσαλίδας στρογγυλωτέρας τῆς ἐπὶ τοῦ μαρμάρου ἑωθινῆς δρόσου.
Τρία ἄτομα τὴν νύκτα ὅλην δὲν ἔκλεισαν ὄμματα εἰς τὰς κλίνας των.
Ὁ Θρασύβουλος, ὅστις περιπαθέστατα ἠρᾶτο τὴν Ἀνδρονίκην, ἡ Ἀνδρονίκη ἥτις διὰ πρώτην φορὰν ἀπήντα τὸν ἄνδρα, ὄντινα τοσάκις ὀνειρεύθη, καὶ ὁ καθηγητὴς Βάρθακας ὅστις κατηρᾶτο τὴν ὥραν, καθ' ἣν εἰσῆξε τὸν κυνηγὸν ἐκεῖνον εἰς τὸν πύργον τοῦ Δημογέροντος.
Ἡ ἐπαύριον ἐξημέρωσε, καὶ ἡ Ἀνδρονίκη περιέφερε τὸν Θρασύβουλον εἰς ὅλα τοῦ πύργου τὰ μέρη, διὰ νὰ ἴδῃ τὰ περίεργά του.
Τί εἶναι αὐτά; ἠρώτησεν οὗτος, εἰσελθόντες εἰς θάλαμον, οὗτινος οἱ τοῖχοι ἦσαν κατεσκεπασμένοι δερμάτων.
- Αἱ δοραὶ τῶν ζώων ὅσα ἐφόνευσα ἄχρις ὥρας εἰς τὰ ὄρη… Βλέπεις δέκα λύκους, ἀρκετὰς ἀλώπεκας, δέκα τζακάλια, δύο ἀγριοαιλούρους, τρεῖς αἰγάγρους, τεσσαράκοντα λαγωοὺς, ἕνα κάπρον καὶ δύο ὄφεις.
- Ἀληθινὰ, ἀρχόντισσα, λύσον μοι τὴν ἀπορίαν ταύτην· πάντοτε μόνη ὡς χθὲς ἦσο, περιπλανωμένη εἰς τὰς ἐρήμους;
- Ὄχι μόνη, μὲ τὸ ποίμνιόν μου καὶ μὲ τοὺς δύο μου κύνας.
- Ὁ πατὴρ, ὁ ἀδελφὸς, ὁ διδάσκαλός σου ποτὲ δὲν σὲ συντροφεύουν;
- Συντροφεύονται αἱ τόσαι καὶ τόσαι ποιμενίδες, αἵτινες ἀναβοκαταβαίνουν τὰ βουνά μας διὰ νὰ συντροφευθῶ καὶ ἐγώ; ὑπερηφάνως ἀπεκρίθη· ἔπειτα ὁ πατήρ μου ἔχει τὰς δημοσίους ὑποθέσεις του· ὁ ἀδελφός μου ἐπιστατεῖ τ' ἀγροκήπιά μας, ὁ δὲ Κ. Βάρθακας εἶναι πολὺ δειλός· καὶ οἱ πόδες του, ἂν καὶ μεγάλοι, ἁβρότατοι διὰ νὰ μὲ ἀκολοθήσουν, προσέθεσεν γελῶσα.
- Δὲν σὲ συνέβη ποτὲ καμμία δυστυχία;… ἔτυχέ ποτε νὰ συναπαντηθῇς μὲ λῃστὰς, ἢ τινας κακοποιούς;
- Ἀποφεύγω πάντοτε τὰ πυκνὰ δάση, καὶ δὲν περιπλανῶμαι εἰμὴ εἰς ὁρίζοντας ἀνοικτούς… οἱ δὲ κύνες μου πρῶτοι μὲ εἰδοποιοῦσι τὰ ἴχνη τῶν ζώων καὶ ἀνθρώπων… μίαν φορὰν ὅμως δυστυχῶς ἦλθα εἰς χεῖρας μὲ Ὀθωμανὸν, ὅστις κρυφίως ἐπέπεσεν ἐπάνω μου… τὸ ἀποτέλεσμα ἦτον ὀλέθριον διὰ τοῦτον. Οἱ κύνες μου τὸν κατεξέσχισαν, τὸ μαχαίριόν μου τὸν ἐπλήγωσεν· ὅτε ἀπεσπάσθην τῶν χειρῶν του καὶ ἔφυγα, ἄφησα τὸν ἄθλιον εἰς θέσιν ἐλεεινήν… ἀγνοῶ τί ἀπέγεινε.
- Μίαν ἐρώτησιν ἔτι παρακαλῶ· ὁ πατήρ σου πῶς σὲ συγχωρεῖ τὸν βίον τοῦτον;
- Ὁ πατήρ μου μὲ ἀγαπᾷ καὶ δὲν ἠμπορεῖ νὰ μὲ καθυστερήσῃ, ὅ,τι ἐπιθυμῶ… γνωρίζει ὅτι δὲν ἐπιζῶ οὔτε δέκα ἡμέρας ἂν παύσω τὴν ζωὴν ταύτην… ἔπειτα τὰς ἐκδρομὰς ταύτας τὰς κάμνω ἐκ παιδικῶν χρόνων, καὶ οὕτως τὰς συνείθισεν. Ὅταν δέ τις συνειθίσῃ ἅπαξ εἰς τὸν κίνδυνον, ποτὲ πλέον δὲν φαντάζεται, ὅτι δυνατὸν ἐστὶν ἐκ τούτου νὰ προέλθῃ κακόν.
- Ἐζήτησε ποτε ὁ Κύριος Βάρθακας νὰ σὲ συντροφεύσῃ;
- Μίαν μόνην φοράν· μὴ δυνηθεὶς ὅμως νὰ μὲ ἀκολουθήσῃ, ἐχάθη εἰς τὰς φάραγγας καὶ μόλις μετὰ δύο ἡμέρας εὗρε τὴν ὁδόν του νὰ ἐπιστρέψῃ… ἔκτοτε τοιοῦτος πανικὸς φόβος ἔμεινεν εἰς τὸν διδάσκαλόν μου, ὥστε ἂν καὶ σφόδρα ἐπιθυμῇ νὰ μὲ συντροφεύῃ δὲν τολμᾷ ὅμως.
Τὴν ἰδίαν στιγμὴν εἰσῆλθε καὶ ὁ καθηγητὴς, ὅστις πανταχόθεν τοὺς ἐζήτει. Ἡ ὁμιλία ἤλλαξε, καὶ ὁ Θρασύβουλος μετ' ὀλίγον ἀφῆκε τὸν πύργον. Ὁ Δημογέρων τὸν προσεκάλεσε καὶ ἄλλοτε νὰ τοὺς ἐπισκευφθῇ.
Ἔθεσε κατὰ νοῦν ὁ πατὴρ τῆς ὡραίας Ἀρκάδος τὴν ἰδέαν, νὰ ἑνώσῃ ἂν ἠδύνατο τὴν θυγατέρα του, μὲ τὸν ἀνεψιὸν τοῦ Πατριάρχου.
Ἀνεχώρησε καὶ ὁ Θρασύβουλος καθ' ὅλα πεπεισμένος, ὅτι ἡ Ἀνδρονίκη δὲν ἔφερε καμμίαν συμπάθειαν πρὸς τὸν δύσμορφον Βάρθακα.
ΣΗΜΕΙΩΣ. ΤΟΥ 6ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ.
ΡΗΓΑΣ Ο ΦΕΡΑΙΟΣ. - Ῥήγας ὁ Φεραῖος ἐγεννήθη τὸ ἔτος 1750 εἰς τὴν πόλιν Φερὰς τῆς Θεσσαλίας.
Ἀρκετά ἔτη πρὸ τῆς συστάσεως τῶν φιλολογικῶν ἑταιριῶν καὶ τῆς φιλικῆς, συνέλαβε τὴν ἰδέαν τῆς ἀπελευθερώσεως τοῦ Ἑλληνικοῦ ἔθνους. Πλὴν ὄχι τόσον σκεπτικὸς καὶ κρυψίνους, ἄν καὶ μεγαλόφρων καὶ ἐπιχειρηματίας˚ ὄχι τόσον βαθὺς ἐξεταστὴς τῶν πραγμάτων, ἄν καὶ ζωηροῦ πνεύματος, καὶ κάτοχος πολλῶν γνώσεων, ἐφάνη εἰς τὸ θέατρον τῆς νέας Ἑλλάδος ὁ νέος Τιρταῖος μᾶλλον, ἢ καθ' αὐτό ὁ νέος Θρασύβουλος αὐτῆς.
Εἰς τὴν Δακίαν ἀνέπτυξε τὰς νοερὰς δυνάμεις του περισσότερον. Ἐκεῖ ἐσπούδασε τὴν Γαλλικὴν, Ἰταλικὴν, καὶ Γερμανικὴν γλώσσαν, καὶ ἐκεῖ ἔλαβε μέρος εἰς τὰ πολιτικὰ ἐπί Ἡγεμονίας Μηχαὴλ τοῦ Σούτσου καὶ Μαυρογένους. Μετέβη μετὰ ταῦτα εἰς Βιέννην, ὅπου καὶ συνεννοήθη μὲ τοὺς λογίους Ἕλληνας τῆς πόλεως ταύτης, καὶ ἐκεῖθεν ἤρξατο ἀλληλογραφίαν κρύφιον, μὲ τὸν Βονοπάρτην στρατηγὸν τότε ὄντα.
Ὁ Ῥήγας ἐστάθη ὁ δημοτικώτερος ἐπικὸς ποιητὴς τῆς Ἑλλάδος˚ δυνάμεθα δὲ νὰ προσθέσωμεν, ὅτι τὰ ἡρωικὰ αὐτοῦ ἄσματα εἰς γλώσσαν τὴν ὁποίαν καθείς ἐννόει. Πρὸ πάντων διέσπειρον τὸ πῦρ τῆς ἐλευθερίας πρὸς τοὺς δεδουλωμένους Ἕλληνας.
Ἓν τούτων τὸ «Δεῦτε παῖδες τῶν Ἑλλήνων,» μετεγλωττίσθη ὑπὸ τοῦ Λόρδου Βυρῶνος εἰς τὴν Ἀγγλικὴν γλώσσαν.
Συνέγραψε φυσικὴν Γεωγραφίαν, καὶ σχέδια νόμων πολιτικῶν καί πολεμικῶν, θουρίους ὕμνους, ἓν ἐγκόλπιον στρατιωτικὸν, μετέφρασε τὴν ὀχυρωματικὴν τοῦ Βομπᾶν, κατεσκεύασε χωρογραφικὸν καὶ ἀρχαιολογικὸν χάρτην τῆς Ἑλλάδος, μετέφρασε τὸν νέον Ἀνάχαρσιν, τὴν Βοσκοποῦλαν τῶν Ἄλπεων τοῦ Μαρμοντέλ, ἕτερον σύγγραμμα καυστικὸν τὸ «Σχολεῖον τῶν τρυφερῶν ἐραστῶν» (des amants delicats) συνέγραψε τραγωδίας αἵτινες παριστάνοντο εἰς τὰ θέατρα τῆς Ὀδησσοῦ, διάφορα μυθιστορήματα, ἐπέπληξε τὰς καταχρήσεις τοῦ ἱερατείου τῆς Ὀρθοδόξου ἐκκλησίας, δι' ὃ καὶ ἀφωρίσθη, καὶ ἦτο συντάκτης Ἑλληνικῆς τινος ἐφημερίδος δημοσιευομένης τότε ἐν Βιέννῃ.
Τὰ τέλη τοῦ 1796 ὁ Ῥήγας ἦλθεν εἰς Τεργέστην μετὰ τοῦ Πεῤῥαιβοῦ, καὶ ἐκατοίκησαν εἰς τὸ παρὰ τὸν αἰγιαλὸν Βασιλικὸν Ξενοδοχεῖον˚ ἐκεῖ τὸ αὐτὸ ἑσπέρας τὴν ἐννάτην Ἰανουαρίου τοῦ 1797 συνελήφθη διὰ προδοσίας τοῦ Δημητρίου Οἰκονόμου Κοζανίτου θηρεύοντος τὸ Τουρκικὸν Προξενεῖον Τεργέστης.
Ἡ προδοσία ἔγινεν οὕτως˚ ἦτον σύντροφος οὗτος ἑνὸς Ἀντωνίου Κορωνιοῦ Χίου πρὸς τὸν ὁποῖον ὁ Ῥήγας διεύθυνεν ἐκ Βιέννης, πρὸ τῆς ἀφίξεώς του εἰς τὴν πόλιν ταύτην, τὰ πρὸς τὸν Ναπολέοντα ἔγγραφά του, καὶ δὺο κιβώτια μὲ τὰ συγγράμματα αὑτοῦ.
Ὁ Κορωνιὸς ἦτον ἀπὼν εἰς τὴν Ἰστρίαν, καὶ εἰς τὴν εὐκαιρίαν ταύτην ὁ Κοζανίτης τὰ ἐκσφραγίζει, καὶ τὰ παραδίδει πρὸς τὸν Διοικητὴν Βαρῶνον Πεντόκην.
Ὁ Διοικητὴς συλλαβῶν τὸν Ῥήγα τὸν ἠρώτησε περὶ τῆς ὑποθέσεως «Προσπαθῶ διὰ τὸ καλὸν τοῦ ἔθνους μου, χωρίς νὰ ἐνοχλῶ τὴν ἡσυχίαν ἄλλης Εὐρωπαϊκῆς δυνάμεως» ἀπεκρίθη ὁ Ῥήγας.
Κρατηθεὶς καὶ βιαζόμενος νὰ ὁμολογήσῃ τὰ σχέδιά του, ἔῤῥιψεν ἐκ τοῦ παραθύρου κρυφίως εἰς τὴν θάλασσαν φάκελλον ἐπιστολῶν, αἵ ὁποῖαι ἔφερον ὑπογραφὰς διαφόρων μεγαλεμπόρων διὰ παραλαβὴν χρημάτων. Πρὸς τούτοις καὶ τὴν σφραγίδα τοῦ ἔθνους φέρουσαν τρία ῥόπαλα μὲ ἐννέα σταυροὺς, καὶ τὰς λέξεις «ὑπὲρ Πίστεως, Πατρίδος, Νόμων καὶ ἐλευθερίας».
Μετεκομίσθη εἰς Βιέννην, καὶ ἡ Ἀποστολικὴ Αὐστρία παραδίδει τότε καὶ τὸν Ἀντώνιον Κορωνιὸν, καὶ τὸν Εὐστράτιον Ἀργέντην τὸν ἰατρὸν, καὶ τὸν Δημήτριον Ἰατροῦ Ἰωαννίτην ὡς καὶ ἄλλους πρὸς τὸν Πρέσβυν τῆς Ὑψηλῆς Πύλης Τιπάλδον, ὅστις τοὺς διευθύνει εἰς Κωνσταντινούπολιν.
Ὁ Ῥήγας φέρων μικρὸν μαχαιρίδιον, τὸ ἐβύθισε τρὶς εἰς τὴν κοιλίαν του διὰ νὰ ἀποθάνῃ, οἱ φύλακες ὅμως τοῦ τὸ ἥρπασαν, καὶ οἱ χειροῦργοι μετ' ὀλίγον τὸν ἰάτρευσαν.
Ὁ Μαραζλῆ Ἀλῆ-Πασᾶς τοῦ Βελιγραδίου ὑποπτευθεὶς, ὅτι ὁ Πασβάντογλους φίλος τοῦ Ῥήγα καὶ οἱ Ἕλληνες καθ' ὁδόν, περιέμενον νὰ τοὺς ἐλευθερώσωσιν, ἔπνιξεν αὐτοὺς πρὸς τὸ μέρος, ὅθεν ἡ Ὄλτα ἑνώνεται μὲ τὸν Δούναβιν.
Τινὲς θέλουν, ὅτι ὁ Ῥήγας ἐναντιωθεὶς ν' ἀκολουθήσῃ τοὺς δημίους, καὶ γρονθοκοπήσας ἕνα τούτων ἐφονεύθη διὰ πιστολίου.
Ἰδοὺ τίνι τρόπῳ ἐξεφράσθη ὁ Μηνύτωρ (Moniteur, anné β΄. 1789. p 271.)
«Εἴδομεν νὰ διέλθωσιν ἐνώπιόν μας οἱ ὀκτώ Ἕλληνες, οἵτινες συνελήφθησαν εἰς Βιέννην, ὡς συγγραφεῖς ἰδεῶν ἀποστατικῶν˚ ἦσαν δέσμιοι ἀνὰ δὺο˚ συνωδεύοντο δὲ ὑπὸ 24 στρατιωτῶν, δὺο δεκαννέων, καὶ ἑνὸς ἀνωτέρου ἀξιωματικοῦ ψυχὴ τούτων ἦτον ὁ Ῥήγας ὁ Θετταλὸς πλούσιος ἔμπορος, καὶ πάσχων μέχρι μανίας, ἕνεκα τῆς δουλείας τῆς δυστυχοῦς πατρίδος του ἤδη ὅμως κατοικουμένης ὑπό ἀνδρῶν ἐλευθέρων.
Καιρόν τινα πρὶν ἡ Ἀστυνομία τῆς Βιέννης τοὺς συλλάβει, ὁ Ῥήγας ἀνεχώρησεν εἰς Τεργέστην, ἀλλὰ μὴ δυνηθεὶς νὰ διαφύγῃ, ἐπεχειρίσθη ν' αὐτοχειριασθῇ˚ ἡ πληγὴ δὲν ἦτον θανάσιμος, ὅθεν καὶ συνελήφθη.
Ὁ Ῥήγας δὲν εἶναι ὁ μόνος ἐπὶ κεφαλῆς τῆς συνομωσίας ταύτης˚ εἶναι καὶ ὁ Μαυρογένης ἀνεψιὸς τοῦ περιφήμου Ὀσπαδάρου˚ ἀλλ' ὁ Μαυρογένης τὸ παρελθὸν ἔτος μετέβη εἰς Παρισσίους, ὅπου καὶ ἡσυχάζει˚ ἐν ᾧ ὁ συνεταῖρός του βαδίζει εἰς τὴν καταδίκην.
"Ἔσπειρα! ἔσπειρα! καὶ οἱ Ἕλληνες δὲν θ' ἀργήσουν νὰ συνάξουν τὸ θέρος" Ἦσαν οἱ τελευταῖοι λόγοι του πρὶν ἀποθάνῃ.
Ἐν τούτοις οἱ Ἕλληνες εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν διὰ πεντακοσίων χιλιάδων γροσίων, εἶχον ἐξαγοράσει τὴν συγχώρησίν των, καὶ ἀπέστειλον ταχυδρόμον εἰς Βελιγράδιον. Δυστυχῶς οὗτος ἔφθασεν ἀργὰ, μίαν ἡμέραν μετὰ τὴν θανάτωσίν των».
| 
