«Μικρή ιστορία της λογοτεχνίας»: από τον Όμηρο έως τα κόμικς

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

«Γιατί διαβάζουμε λογοτεχνία; Επειδή εμπλουτίζει τη ζωή μας» λέει ο Τζον Σάδερλαντ, ομότιμος καθηγητής της νεότερης αγγλικής λογοτεχνίας του πανεπιστημιακού κολλεγίου του Λονδίνου στο βιβλίο του με τίτλο «Μικρή ιστορία της λογοτεχνίας» που κυκλοφόρησε στην Αγγλία και εκδόθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα, από τις εκδόσεις Πατάκη.

Πρόκειται για 399 σελίδες μέσα από τις οποίες ταξιδεύει τους αναγνώστες του στον απέραντο κόσμο της πεζογραφίας και της ποίησης, γνωρίζοντάς τους με τους συγγραφείς και τα είδη της λόγιας έκφρασης, ξεκινώντας από τους αρχαιοελληνικούς μύθους φτάνοντας μέχρι το σύγχρονο γραφιστικό μυθιστόρημα, δηλαδή τα κόμικς.

Με ύφος εκλαϊκευμένο και έχοντας αίσθηση των ξεχωριστών στοιχείων που περιέχει κάθε πνευματικό δημιούργημα, διανθίζοντας τον λόγο του με χιούμορ, αρχίζει τη γοητευτική περιπέτεια γνώσης από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια φτάνοντας στον Κάρολο Ντίκενς. Αποφεύγοντας τις σοβαροφανείς θεωρητικές αναλύσεις, ο συγγραφέας έχει καταφέρει να γράψει ένα λογοτεχνικό βιβλίο για τα βιβλία λογοτεχνίας, ένα μυθιστόρημα για τα μυθιστορήματα, μια συνοπτική εγκυκλοπαίδεια που διαβάζεται ως ελκυστικό χρονογράφημα.

Στο κεφάλαιο «Η γραφή των εθνών» αναφέρεται στο έπος, εξηγώντας ότι ουδεμία σχέση έχει με τον χαρακτηρισμό που δίνουν οι εφημερίδες γράφοντας στον τίτλο για… «επική μάχη». «Είναι κείμενα ηρωικά που δείχνουν την ανθρωπότητα στην πιο αρρενωπή της φάση» λέει. Επικαλούμενος τη φράση του ποιητή Τζον Μίλτον προσθέτει: «Τα έπη είναι τέκνα των ευγενών και ισχυρών εθνών». Και αναφέρεται, βέβαια, στα πιο διάσημα έπη ,που είναι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια του Ομήρου. Αλλά και το έπος του «Γκιλγκαμές» στην Μεσοποταμία, το έπος «Μαχαμπχαράτα» στην Ινδία, η «Αινειάδα» στην αρχαία Ρώμη, «Η Θεία Κωμωδία» στην Ιταλία. Και διερωτάται: Θα μπορούσε το Λουξεμβούργο ή το πριγκιπάτο του Μονακό, όσο χαρισματικούς συγγραφείς κι αν είχε, να διαθέτει ένα έπος; Θα μπορούσε η πολυεθνική Ευρωπαϊκή Ένωση; Απάντηση: Τέτοιου είδους κρατικοί σχηματισμοί και ενώσεις μπορούν να δημιουργήσουν σπουδαία λογοτεχνία, αλλά όχι επική λογοτεχνία. Το θέμα έθεσε πρώτος ο αμερικανός νομπελίστας μυθιστοριογράφος Σολ Μπέλλοου ρωτώντας «πού είναι ο Τολστόι των Ζουλού, που είναι ο Προυστ των Παπούα;».

Αλλά από τη λίστα των διασημότερων επών στον κόσμο με τα μεγάλα έθνη και τις αυτοκρατορίες λείπουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ο συγγραφέας σπεύδει να εξηγήσει ότι κανένα έθνος δεν είναι ισχυρότερο από τις ΗΠΑ. Όμως, από ιστορικής άποψης, είναι μια νεαρή χώρα – βρέφος σε σχέση με την Ελλάδα. Πάντως, σημειώνει, σε σύγχρονες δημοσκοπήσεις η κινηματογραφική σειρά «Πόλεμος των άστρων» του Τζορτζ Λούκας ψηφίζεται ως το μεγάλο σύγχρονο έπος. Παρ΄ότι, απέχει από τα τέσσερα χαρακτηριστικά στοιχεία του έπους που είναι: μακροσκελές, ηρωικό, εθνικιστικό, ποιητικό.

Είναι δυνατόν σήμερα να δημιουργηθούν αντάξια έπη στο επίπεδο ενός Ομήρου; Ο συγγραφέας είναι κατηγορηματικός: «Τα έπη είναι οι δεινόσαυροι της λογοτεχνίας. Κάποτε κυριαρχούσαν, λόγω του μεγέθους τους, αλλά τώρα ανήκουν στο μουσείο της λογοτεχνίας».

Ένα άλλο κεφάλαιο που ξεχωρίζει αφορά το αναγνωστικό κοινό. Ο Σάδερλαντ σαρκάζει λέγοντας ότι από όποια οπτική κι αν το κοιτάξουμε, το αναγνωστικό κοινό δεν είναι μονολιθικό όπως το κοινό του ποδοσφαίρου. Το παρομοιάζει περισσότερο με μωσαϊκό, φέρνοντας ως παράδειγμα μια περιπλάνηση σε ένα μεγάλο βιβλιοπωλείο του Λονδίνου, όπου υπάρχουν πολλά τμήματα με διαφορετικά είδη. Οι πελάτες μπορούν να διαλέξουν ένα βιβλίο στα τμήματα Κλασική Λογοτεχνία, Εφηβική Λογοτεχνία, Ερωτική Λογοτεχνία, Ρομαντική Λογοτεχνία, Αστυνομική Λογοτεχνία ακόμη και ...Ομοφυλοφιλική Λογοτεχνία. Και κάπου –συνήθως σε μια απομακρυσμένη γωνιά- θα υπάρχει ένα τμήμα για την ποίηση. Η οποία δεν προσελκύει τους ίδιους πελάτες που ψάχνουν τα ευπώλητα της βιτρίνας. Αναφέρεται στον Όσκαρ Ουάιλντ ο οποίος στράφηκε από την ποίηση στη δημοφιλή κωμωδία λέγοντας : «Γιατί να γράφω για τις επόμενες γενιές; Τι έχουν κάνει αυτές για μένα;»

Ο μελετητής εξετάζει την υπεροχή της αρχαιοελληνικής τραγωδίας, τον Σαίξπηρ ως βάρδο, τις απίθανες ιστορίες ταξιδιωτών των Ντίφοου και Σουίφτ, τον γίγαντα Τσαρλς Ντίκενς, τη ζωή στη λογοτεχνία με τις αδελφές Μπροντέ, τα άνθη της παρακμής με Ουάιλντ, Μποντλαίρ, Προυστ και Ουίτμαν, τις αμερικανικές φωνές, τους μοντερνιστές του 1922, τις παράλογες υπάρξεις Κάφκα, Καμύ, Μπέκετ και Πίντερ, καταλήγοντας τους σημερινούς μαγικούς ρεαλιστές Μπόρχες, Γκρας, Ρουσντί και Μαρκές.

Στην τελευταία σελίδα του βιβλίου ο συγγραφέας ρωτάει ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που θα μπορούσε να συμβεί στο μέλλον για τη λογοτεχνία. Και απαντάει ότι ο κίνδυνος είναι να βαλτώσουν οι αναγνώστες κάτω από μια μάζα πληροφοριών την οποία δεν μπορούν να μετατρέψουν σε γνώση…

Πηγή: http://www.kathimerini.gr/802643/article/politismos/vivlio/mikrh-istoria-ths-logotexnias-apo-ton-omhro-ews-ta-komiks

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΙΣΜΗΝΗΣ ΚΑΠΑΝΤΑΗ

ΓΡΑΦΕΙ Η ΡΕΝΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ

Τι ακριβώς κάνει ένας συγγραφέας όταν δοκιμάζει να ανασυστήσει το μακρινό παρελθόν; Μπορεί να αναδιοργανώσει και να βάλει σε τάξη πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους εποχές ή είναι σε θέση να αναπαραγάγει τα επεισόδια μιας και μόνης περιόδου, ενώνοντας τα με μια κοινή κλωστή, που θα αποτελέσει τον μίτο του μύθου; Η Λογοτεχνία πάντως, ζει στιγμές εξαιρετικές όταν ο συγγραφέας μπορεί όχι μόνο να στήσει μυθιστορηματικούς ήρωες με γνωρίσματα συνόλου, αλλά και να τους ‘’τρέξει’’ με ιστορική γνώση στις μυθοπλαστικές διαδρομές της επιλογής του.

Η πολυβραβευμένη Ισμήνη Καπάνταη , φτιάχνει κείμενα που καταδύονται στην Ιστορία για να αναζητήσουν στις ρίζες μας στοιχεία ταυτότητας. Η επιτυχία της συνταγής  δεν έγκειται μόνο στην αναθεωρητική ματιά με την οποία η συγγραφέας κοιτάει την Ιστορία. Πιο πολύ βαραίνει η τραγική φύση των  πρωταγωνιστών των έργων της, -που μας κάνει να αντιληφθούμε αλλά και να συμμετάσχουμε στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα αρχαίας τραγωδίας , που κυριαρχεί στα περισσότερα  κείμενα της-, καθώς πρόκειται για έργα,  που εμβαθύνουν πέρα από τα γεγονότα, δρώντας κατευθείαν μέσα στον ψυχισμό των ηρώων. Τα διλλήματα που τους ταλαιπωρούν, οι εσωτερικές συγκρούσεις που κορυφώνονται μέσα τους, το αίμα που ξυπνά και ζητά μερίδιο στη ζωή, στήνουν με αυθεντικότητα το σκηνικό του εκάστοτε μυθιστορήματος, όπου το δράμα-στην συντριπτική πλειοψηφία του-βρίσκει πρόσφορο έδαφος για ν’ ανθίσει.

Όταν είχε κυκλοφορήσει το ’’Επτά φορές το δαχτυλίδι’’ από τις εκδ. ‘’Εστία’’, ο Άλκης Αγγέλου στο Βήμα, έγραψε:’’ Είναι ένα έργο τολμηρό, που εισβάλλει ηρωικά στον χώρο της Τουρκοκρατίας και τον αλωνίζει από πάνω ως κάτω . Η Ισμήνη Καπάνταη , διανύει την ωριμότερη, πλέον αριστοτεχνική και την περισσότερα υποσχόμενη περίοδό της. Ώριμο, πλούσιο ταλέντο που εκδηλώνεται εικονογραφικά, παίζοντας το παιγνίδι ενός ευέλικτου κινηματογραφικού φακού.’’ Το συγκεκριμένο έργο, ως προς τη θέση του στην Ελληνική Γραμματεία, βρίσκεται στο κομβικό 1989, χρονιά που θα μπορούσε να θεωρηθεί σημείο καμπής, καθώς η ελληνική λογοτεχνία κατάφερε να σημειώσει μια εντυπωσιακή άνοδο , ανεβάζοντας ιδιαίτερα το επίπεδο της πεζογραφίας μας. Ουσιαστικά τα έργα της δεκαετίας του 90’ αλλάζουν σιγά-σιγά μορφή και από την ατονία της στεγνής ρεαλιστικής γραφής περνούν στην μεταμοντέρνα περίοδο μιας ουσιαστικής διαλεκτικής με την ιστορία και το παρελθόν. Ιστορικό μυθιστόρημα δεν σημαίνει πλέον  μονοδιάστατη ανάπλαση μιας άλλης εποχής, αλλά προσπάθεια για εθνική αυτογνωσία, προβληματισμός πάνω στην ταυτότητα. Το ‘’Οχτώ φορές το δαχτυλίδι’’ , που επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδ. Καστανιώτη, είναι ουσιαστικά η νέα, συμπληρωμένη εκδοχή αυτού του κλασσικού βιβλίου, το οποιο εκτείνεται χρονικά μέχρι τα τέλη του εικοστού αιώνα, ολοκληρώνοντας έτσι έναν θεματικό κύκλο , που αρχίζει από τις πρώτες εξεγέρσεις επί Τουρκοκρατίας και κλείνει στην Πράσινη γραμμή της μαρτυρικής Κύπρου. Πρόκειται για οχτώ πλέον ιστορίες, εμπλουτισμένες και αναθεωρημένες,  όπου το δαχτυλίδι παίζει ρόλο κυρίως συμβολικό.

Τα χαρακτηριστικά στοιχεία που προσδιορίζονται , καθορίζοντας μ’ αυτό τον τρόπο το συγγραφικό έργο της Ισμήνης Καπάνταη στο σύνολό τους,  είναι η ποιητική γραφή, το φιλοσοφικό υπόβαθρο, η γοητευτική αναπαράσταση της εκάστοτε εποχής, -αρκετά πιστή, προϊόν άλλωστε ενδελεχούς  έρευνας της συγγραφέως,- ο προσδιορισμένος τόπος και χρόνος, το υγρό στοιχείο σε όλες του τις μορφές, ο κύκλος-καμπύλη, το χώμα, το αίμα, ο έρωτας, το πάθος,  η τραγικότητα, η μοναξιά, το αναπότρεπτο και μη αναστρέψιμο γεγονός του θανάτου, το μυστήριο, το θαύμα και η εκπλήρωση του χρέους. Στα μυθιστορήματα της συνυπάρχουν η αντιπαράθεση, η πάλη, η σύγκριση, η αντιπαραβολή, ο συσχετισμός διαφορετικών νοοτροπιών όπως π.χ. Νησιώτης με Ηπειρώτη, Χριστιανός με Μουσουλμάνο κ. λ. π. Είναι επίσης προφανής η επίδραση των ιδεών του Διαφωτισμού. Αυτό διαφαίνεται καθαρά επειδή η λογοτέχνης υποστηρίζει μέσω της γραφής της,  ότι κάθε άνθρωπος είναι σεβαστός apriori ανεξάρτητα από την τάξη, την θρησκεία, τα πολιτικά του πιστεύω ή την καταγωγή του.

Τα κείμενά της έχουν τις ρίζες τους αφ’ ενός μεν στο γοτθικό μυθιστόρημα , με όλα τα στοιχεία που το χαρακτηρίζουν (ρομαντισμός, μυστήριο, αλλά κυρίως το στοιχείο του υπερφυσικού),  και αφετέρου τους καρπούς τους να ευδοκιμούν σταθερά , με το βάρος τους να γέρνει άλλοτε προς την Ιστορία, άλλοτε προς το ρομαντικό παραμύθι, κάποτε ισορροπώντας ανάμεσα και στα δυο. Διαβάζοντας , λόγου χάριν,  ο αναγνώστης αποσπάσματα από ‘’Το άλας της γης’’, ή το’’ Οκτώ φορές το δαχτυλίδι’’, αισθάνεται πώς οδηγείται βαθμιαία σε δύσβατα μονοπάτια, ενώ τα συναισθήματά του κλιμακώνονται περνώντας από τον φόβο, στον τρόμο, την φρίκη και τανάπαλιν. Αυτός ο φόβος δεν απευθύνεται στην ψυχή για να προσφέρει κάποια κάθαρση, αλλά στόχος του είναι,  αυτό,  καθαυτό το σώμα, -με τους μυς , τους αδένες, την επιδερμίδα και το κυκλοφορικό του σύστημα, - να ταρακουνηθεί μ’ έναν έντονο και γρήγορο τρόπο, ούτως ώστε  να δημιουργηθούν όλες εκείνες οι φυσιολογικές αντιδράσεις του φόβου, όπως π.χ. αυτό συμβαίνει  στα έργα του  Καρόλου Ντίκενς , ή του Εντγκαρ Άλαν Πόε . Κι αυτό για να το πετύχει ένας συγγραφέας , να καταφέρει δηλαδή να καθηλώσει τον αναγνώστη και να τον κάνει να οσμιστεί την απειλή, να την νιώσει στο πετσί του, να αισθανθεί το χνώτο του διώκτη του στο σβέρκο,  απαιτεί συνδυασμένη τεχνική,  ανεξάντλητο ταλέντο , μαστοριά στην γραπτή εκφορά του λόγου και  σπάνια αφηγηματική ζωντάνια, ιδιότητες που η Ισμήνη Καπάνταη κατέχει και με το παραπάνω.

Το Ρομαντικό παραμύθι θεωρήθηκε πρότυπο του γνήσια φανταστικού και γνήσια ποιητικού ύφους, ένα μουσικό και ταυτόχρονα αναρχικό είδος που δημιουργεί αυθαίρετα έναν αυτόνομο κόσμο, πλήρως αποδεσμευμένο από την εξωτερική πραγματικότητα. Ανάμεσα στα εκλεκτά μυθιστορήματα που μας έχει χαρίσει η Ισμήνη Καπάνταη, επιλέγω να σας πω δυο λόγια για το μυθιστόρημα ‘’Η Φλώρια των νερών’’, που κυκλοφόρησε το 1999,  από τις εκδόσεις Καστανιώτη και που μπορούμε να το εντάξουμε κάπου ανάμεσα στο Ρομαντικό παραμύθι αλλά και στο Γοτθικό μυθιστόρημα. Εδώ η συγγραφέας αναζητά την άλλη ιστορία, όχι αυτή των γεγονότων, αλλά την άλλη των αισθημάτων.

Ο μύθος διαδραματίζεται στα πρώτα χρόνια της μεταβυζαντινής Ηπείρου, όπου έχει ολοκληρωθεί η οθωμανική κατάκτηση , εκτός από λίγες παράκτιες κτήσεις των Βενετών και ημιαυτόνομες περιοχές κάστρων- καπετανάτων των Ρωμιών. Στα Ιόνια νησιά και την Αιτωλοακαρνανία, χάνονται τα εδάφη των Φράγκων, της δυναστείας των Τόκκων, πέφτοντας στα χέρια των Οθωμανών, ενώ οι Μπερμπερίνοι πειρατές αποτελούν πραγματική μάστιγα. Τούτοι οι πειρατές έχουν ξεκληρίσει όλη την οικογένεια της δωδεκάχρονης Φλώριας και την κρατούν αιχμάλωτη, ώσπου η μικρή περνάει στα χέρια του καπετάνιου και πειρατή Ρωμανού του Μελανοδράκοντα, που έχει το κάστρο του στο Ασπροκλήσι. Είναι πανέμορφη, γυφτοπούλα Ρόμ, τραγουδάει υπέροχα κι ο Ρωμανός την ξεχωρίζει. Δεν αργούν να σμίξουν οι δυο τους , αλλά , αν και από τότε που πρωτοαγκαλιάστηκαν η Φλώρια είναι η μόνη αγάπη του Ρωμανού, ’’Κυρά του‘’ μεν  αλλά ‘’εξ ευωνύμων’’, δεν την παντρεύεται ποτέ. Καρπός του έρωτα τους είναι η κόρη τους η Αγνή.

Ο Ρωμανός παντρεύεται σε δεύτερο γάμο την Ισαβέλλα, ανιψιά του δούκα της Λευκάδας, ‘’Φράγκα αιρετική’’. Γάμος πολιτικής σκοπιμότητας βεβαίως. Η Ισαβέλλα αναγκαστικά αποδέχεται την ύπαρξη της επίσημης αγαπημένης, μην παραλείποντας να δηλητηριάζει την ζωή της Φλώριας. Όλα τα πάθη και οι καημοί ετούτου του μεγάλου έρωτα, συνυφασμένα με αναφορές στα ιστορικά γεγονότα, δίδονται στον αναγνώστη μέσα από την αφήγηση της ίδιας της Φλώριας. Μεσόκοπη πια η Φλώρια κι ενώ ο Ρωμανός κείτεται μπροστά της νεκρός,- αυτή του έκλεισε τα μάτια -,  η μνήμη της διολισθαίνει σε όλες τις έντονες στιγμές της ζωής τους. Αυτές τις χαρές και τις πίκρες, τα παράδοξα και τα συνήθη, τις αγαθότητες αλλά και τις κακίες, τα μαγικά κι αλλόκοτα της ζωής και της φυλής της , θυμάται μέσα από μια γοητευτική ακολουθία συμβάντων.

Γιατί ο τίτλος’’ η Φλώρια των νερών;’’

’’Τη Φλώρια , μου είχε πει ο πατέρας μου, ήταν βασιλοκόρη η Φλώρια, κόρη του βασιλιά των γύφτων και όμορφη πολύ, τη ζήλεψε μια μέρα ο ποταμός και την πήρε. Άνοιξαν τα νερά του και την κατάπιαν κι από τότε ζει και βασιλεύει στα υδάτινα βάθη του. Όλα τα νερά είναι δικά της, γι αυτό την λένε ‘’Φλώρια των νερών’’. Όταν έχεις ανάγκη, όταν επιθυμείς κάτι που μοιάζει ακατόρθωτο, να πας εκεί. Στην άκρη του νερού. Βάλε τα χέρια σου μέσα και κάνε την ευχή σου. Πέταξε ύστερα στα βαθιά το ΔΏΡΟ σου, κάτι δικό σου που να τ’ αγαπάς, δεν λογαριάζει αν είναι δώρο πλούσιο ή ταπεινό, φτάνει να τ’ αγαπάς και κάμε την ευχή σου. Η ευχή σου θα εκπληρωθεί.’’

Οι ήρωες , στα χέρια της Ισμήνης Καπάνταη , γίνονται πειθήνια όργανά της. Τυλιγμένοι στο φάσμα του μυστηρίου, προχωρούν θαρρετά μέσα στα ομιχλώδη χαώδη τοπία, οδηγημένοι από το όραμα, μετατοπισμένοι σε άλλη διάσταση, ρευστή έως άυλη, εξεγερμένοι από μνήμες θρυμματισμένες, ιριδίζοντα γλαυκό ουρανό κι ας ρέει αίμα. Οι δροσερές ευωδιές, οι τρυφερές περιγραφές φυσικών τοπίων κι ανθρώπινων χαρακτήρων, η ποιητική προσέγγιση της όποιας πραγματικότητας, ξεπερνούν συχνά την τραγικότητα και την μεταφυσική αγωνία, προσδίδοντας στο μυθιστόρημα αισθητική απόλαυση και ολοκλήρωση.

Σ’ αυτό το σημείο,   ας μου επιτραπεί να δανειστώ τα λόγια του Φώτη Δημητρακόπουλου, Επίκουρου καθηγητή Νεοελληνικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.’’ Εδώ και πολλά χρόνια πιστεύω πλέον ότι δεν αρκεί μονάχα η ποιητική νοημοσύνη στο χώρο της Λογοτεχνίας, η ευαισθησία στο χώρο της Τέχνης, για να έχουμε έργα άξια λόγου. Χρειάζεται και η εγγραμματοσύνη. Πέρα και πάνω και επέκεινα από την συναισθηματική νοημοσύνη, την καλλιτεχνική θέαση του κόσμου, είναι ο πλούτος της γλώσσας απαραίτητος, ώστε να κείται έργο λογοτεχνικό. Η γλώσσα της Ισμήνης Καπάνταη έχει τούτα τα εφόδια χωρίς να θηρεύει τη εκζήτηση. Δυο συμπληγάδες πέτρες είναι στημένες η Ιστορία με τη μυθιστορία , συχνά συγκρουόμενες. Η Καπάνταη διέπλευσε τις πέτρες με μεγάλη αβαρία. Μέσα στο μυθιστόρημα υπάρχουν σελίδες αριστουργηματικές, όπου η συγγραφέας γίνεται ποιήτρια με τον πεζό λόγο, μεγάλη κουβέντα για να την πει κανείς.’’

Η ‘’Φλώρια των νερών ‘’δικαιώνει την εμμονή στην αγάπη, ακόμα και στην παράνομη, -πέρα από τους θεσμούς-,  έκφανσή της. Αυτή η άποψη , η εμμονή στην αγάπη είναι ταυτόχρονα συστατικό του μύθου και ανατροπή της ιστορίας. Άλλωστε μεγάλοι ιστορικοί ήρωες,  είναι αυτοί που αγάπησαν πολύ  ότι πίστεψαν . Οι υπόλοιποι μένουν απλοί διεκπεραιωτές.

Ο χρυσούς κανόνας,  για να λειτουργήσει ένα ιστορικό μυθιστόρημα , είναι η επινόηση των κεντρικών ηρώων. Τα πραγματικά ιστορικά πρόσωπα πρέπει να έχουν βοηθητικούς ρόλους στην πλοκή , ενώ οι  κεντρικοί ήρωες πρέπει να είναι πάντα επινοημένοι, έτσι ώστε οι αναγνώστες να μπορούν να ταυτιστούν μαζί τους. Παρά την αναμφισβήτητα πλέον μεγάλη ανταπόκριση που βρίσκει στο αναγνωστικό κοινό, το ιστορικό μυθιστόρημα , οι Συμπληγάδες της αναγνώρισης της λογοτεχνικής αξίας και ταξινόμησης , που κλείνουν και ανοίγουν κάθε φορά, ανάλογα με τις συγκυρίες,  το υποβάλλουν σε σκληρές δοκιμασίες, χωρίς ωστόσο να καταφέρουν ούτε τους συγγραφείς του να πτοήσουν , ούτε το ενδιαφέρον των αναγνωστών για το είδος να κάμψουν.

 Οι φανατικοί βιβλιόφιλοι πάντως το υποστηρίζουν έμπρακτα και δεν είναι σπάνιο,  ιστορικά μυθιστορήματα, -που κατ’ εξοχήν θεωρούνται δύσκολα βιβλία-, να καταλαμβάνουν συχνά θέσεις ανάμεσα στα ευπώλητα ή αλλιώς μπεστ σελερς. ’’Το εμείς έχουμε εμάς’’, μάλιστα της Ισμήνης Καπάνταη συγκαταλέγεται σ’ αυτά.

Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα , που κυκλοφόρησε το 2007, αμφιβολία, αγωνίες, ψυχολογικές μεταπτώσεις, όνειρα , πάθη και λογική, βρίσκουν θέση. Είναι μια ιστορία για την γυναικεία ψυχολογία,  που δεν αλλάζει στο πέρασμα των αιώνων, γεμάτη ανασφάλεια,  άγχος , αγώνα για μιαν  ακόμα κατάκτηση. ‘’Το εμείς έχουμε εμάς’’ είναι η συνέχεια της ‘’Φλώριας των νερών’’ , που λειτουργεί ωστόσο εντελώς αυτόνομα, από  την αρχική ιστορία, όπου πρωταγωνίστρια του διαχρονικού μύθου είναι αυτή τη φορά η Αγνή, ο καρπός του εξώγαμου έρωτα του άρχοντα πατέρα της και της τσιγγάνας μητέρας της.

Στα δεκαπέντε της η Αγνή θα παντρευτεί από πείσμα, σπρωγμένη από μια δύναμη που την προστάζει να λύσει τα δεσμά απ’ τα φαντάσματα που την κυνηγούν. Ο αυθορμητισμός και η  απειρία της εφηβείας, θα την φέρουν σε δύσκολη θέση σε μια κρίσιμη καμπή της ζωής της  όπου θα κληθεί  να πάρει ουσιαστικές αποφάσεις. Το πείσμα, ο δυναμισμός και η αποφασιστικότητα  της την χαλυβδώνουν, ενώ αγωνίζεται να ξεχάσει τον παιδικό της  έρωτα, διεκδικώντας μια νέα αρχή. Η Αγνή θα καταφέρει να μετακομίσει από την Ήπειρο στα Επτάνησα, να γίνει πυργοδέσποινα στο πλευρό ενός Φράγκου ευγενή, να διαφεντέψει το φέουδο του διανοουμένου συζύγου της, και να ανταποκριθεί επάξια πλέον στις υποχρεώσεις που αντιμετωπίζει στην  νέα, - διαφορετικής νοοτροπίας από τη δική της, -κοινωνία .Δεν θα σταματήσει να δοκιμάζει τα όρια της, ούτε μπροστά στους κουρσάρους, ούτε όταν βρεθεί στο χείλος της οικονομικής καταστροφής. Η αυτοπεποίθηση που εκπέμπει όμως η πρωταγωνίστρια του μύθου,  κρύβει οικογενειακά μυστικά, ανομολόγητους έρωτες, επιλογές που θυσιάστηκαν μπροστά στην ανασφάλεια , που αποπνέουν οι  μεγάλες ανακατατάξεις στα Βαλκάνια του 16ου αιώνα.

Ένα επίσης από τα πρόσφατα βιβλία της Ισμήνης Καπάνταη, το οποίο φέρει τον διφορούμενο τίτλο ‘’Κυνική ιστορία’’, κυκλοφόρησε  από τις εκδ. Καστανιώτη  και είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό και ασυνήθιστο , από το ύφος των θεμάτων και της γραφής , που μας έχει συνηθίσει εδώ και χρόνια . Κάνοντας την ανατροπή η ταλαντούχος λογοτέχνης, μας παραδίδει ένα μυθιστόρημα με τρυφερότητα, γνώση και χιούμορ για μια ιδιαίτερη σχέση στη ζωή πολλών ανθρώπων, τη σχέση ανθρώπων και ζώων. Μια σχέση που υποκαθιστά όλο και περισσότερο, όλο και συχνότερα, την ελλειμματική σήμερα, ανθρώπινη επικοινωνία. Ένα βιβλίο που θα μπορέσει να γίνει μια καλή αφορμή για να καταλάβουμε ακόμα καλύτερα τους μικρούς τετράποδους φίλους μας.

Τελειώνοντας θα ήθελα να πω πως η Ισμήνη Καπάνταη με τα υπέροχα μυθιστορήματα , διηγήματα, λευκώματα και παιδικά της βιβλία αποδεικνύει περίτρανα ότι οι τιμητικές και άλλες διακρίσεις της, οι απανωτές μεταφράσεις και επανεκδόσεις των βιβλίων της , αλλά και οι δικές της μεταφράσεις ξένων έργων,  δεν είναι τυχαίες. Είναι μια συγγραφέας με βαθιά ιστορική γνώση, εξαιρετική μαεστρία στον μυθιστορηματικό χειρισμό της ιστορικής πραγματικότητας, με μακρόχρονη και δημιουργική πορεία στον δύσκολο τομέα του Ιστορικού μυθιστορήματος και όχι μόνον. Η παρουσία της αναμφισβήτητα αποτελεί ορόσημο και  τιμά τα Ελληνικά Γράμματα. Αν μη τι άλλο,  φίλοι αναγνώστες, χρειάζεται  γερό ιστορικό κριτήριο, γνώση, ταλέντο, ευαισθησία και τόλμη για να παίξεις με την Ιστορία ένα τόσο δυνατό παιγνίδι μυθοπλασίας.

Τα Κρητικά Μοιρολόγια

ΚΕΝΤΡΟ  ΚΡΗΤΙΚΗΣ  ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ                              ΔΗΜΟΣ ΑΝΩΓΕΙΩΝ

          

Φωτογραφία Πολυχρόνης Στιβακτάκης

                                        ΣΥΝΕΔΡΙΟ

                    Τα Κρητικά Μοιρολόγια

         Ανώγεια, Εκθεσιακός Χώρος Αγροτικής Τράπεζας

                              13, 14 και 15 Νοεμβρίου  2015 

                            Πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος   

  Το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας και ο Δήμος Ανωγείων οργανώνουν συνέδριο στ' Ανώγεια, στις 13, 14 και 15 Νοεμβρίου  2015, με θέμα « Τα Κρητικά Μοιρολόγια » και καλούν τους ερευνητές, τους καταγραφείς και τους μελετητές των κρητικών μοιρολογίων να λάβουν μέρος σ' αυτό.

  Η δήλωση συμμετοχής στο συνέδριο θα γίνει ηλεκτρονικά μέχρι τις 30 Απριλίου 2015 στην ηλεκτρονική διεύθυνση  : kostasmoutzouris@hotmail.gr .

  Στη δήλωση θα υπάρχουν τα στοιχεία του δηλούντος ( ονοματεπώνυμο, ιδιότητα, τηλέφωνο, ταχυδρομική και ηλεκτρονική διεύθυνση ) και το θέμα της ανακοίνωσης.

  Η περίληψη της ανακοίνωσης ( εκτάσεως μιας δακτυλογραφημένης περίπου σελίδας) θα σταλεί, στην ίδια διεύθυνση, μέχρι τις 31 Ιουλίου 2015.

  Η Επιστημονική Επιτροπή του συνεδρίου θα κρίνει, με βάση τις περιλήψεις, ποιες ανακοινώσεις θα γίνουν δεκτές στο συνέδριο.

Έκθεση φωτογραφίας στο Εθνικό και Αρχαιολογικό Μουσείο

Έκθεση φωτογραφίας

Μέσα από την πέτρα του Algis Kemezys

19 Ιανουαρίου – 15 Μαρτίου 2015 στο Καφέ του Μουσείου

Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, θέλοντας να είναι ενεργό κομμάτι της κοινωνίας και να λειτουργεί ως αγορά ιδεών και εστία πνευματικών αναζητήσεων, φιλοξενεί σε τακτά χρονικά διαστήματα στους χώρους του Καφέ εκθέσεις σύγχρονης τέχνης. Με αυτόν τον τρόπο δίνει βήμα διαλόγου σε καλλιτέχνες της Ελλάδας και του εξωτερικού, προκειμένου να παρουσιάσουν τη δουλειά τους και τις διαδρομές τους στον χώρο της τέχνης και του πολιτισμού, ενώ ταυτόχρονα συμπληρώνει τη μουσειακή εμπειρία των επισκεπτών, προσφέροντας εικαστικά ερεθίσματα που μπορούν να λειτουργήσουν ως γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, τον άνθρωπο και τα τέχνεργά του. Με τη φιλοξενία σύγχρονων μορφών καλλιτεχνικής έκφρασης, εικαστικής, όπως αυτή, αλλά και θεάτρου, μουσικής, λόγου και χορού στους πολυδύναμους χώρους του, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο επιθυμεί να συμβάλλει στην αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου, λειτουργώντας ως πόλος έλξης των δημιουργικών δυνάμεων της πόλης. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζεται από τις 19 Ιανουαρίου έως και τις 15 Μαρτίου 2015 στο Καφέ του Μουσείου, η έκθεση φωτογραφίας του Algis Kemezys με τίτλο «Μέσα από την πέτρα». Στα έργα του παρουσιάζονται σύνθετες εικόνες με κεντρικό θέμα εμβληματικά αρχαία ελληνικά γλυπτά, πολλά από τα οποία εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Ο καλλιτέχνης έχει την έδρα του στον Καναδά, αλλά δραστηριοποιείται και σε άλλες χώρες, με ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στο ενεργητικό του, καθώς και βραβεύσεις ντοκιμαντέρ. Κατεβάστε το δελτίο τύπου εδώ...>> Eγκαίνια: Δευτέρα 19 Ιανουαρίου 2015, ώρα 18:00 Διάρκεια: 19/1-15/3/2015 Ωράριο: Δευτέρα 13.00-20.00, Τρίτη-Κυριακή 09:00-16:00 Η είσοδος για το Καφέ είναι ελεύθερη. Πληροφορίες: Τηλ. 2132144891 & 213 2144837

Εθνικό Αρχαιολογικό ΜουσείοΠατησίων 44, Αθήνα 10682 www.namuseum.gr

ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

2015 Η αιώνια αναζήτηση της ομορφιάς Η κοπιώδης αναζήτηση, το κυνήγι της ομορφιάς, από την αρχαιότητα ως σήμερα, θέλγει δυναστικά τον άνθρωπο. Με διάφορα αθώα αλλά και επικίνδυνα σύνεργα, άνδρες και γυναίκες προσπαθούσαν και προσπαθούν να διορθώσουν φυσικά ελαττώματα ή να διατηρήσουν και να αναδείξουν τα ποθητά τους χαρακτηριστικά. Ο καλλωπισμός αποτελεί το κεντρικό θέμα της ενότητας Το έκθεμα του μήνα για το 2015. Θα παρουσιαστούν επιλεγμένα αντικείμενα που εκτίθενται στις συλλογές του Μουσείου και μέσα από αυτά ο επισκέπτης μπορεί να ρίξει μία «αδιάκριτη» ματιά στην αέναη μάχη των ανθρώπων της αρχαιότητας για να πετύχουν την ομορφιά και την αρμονία, να γίνουν ελκυστικοί, να υπογραμμίσουν την κοινωνική θέση ή το αξίωμά τους, αλλά και να παρατείνουν την νεότητα. Πηγή: http://www.namuseum.gr/object-month/2015/2015-gr.html

ΝΙΚΟΣ ΚΡΑΝΑΚΗΣ “ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ στη ζώνη του R.E.M ”

Glass city

Η τέταρτη ατομική έκθεση ζωγραφικής του καλλιτέχνη Νίκου Κρανάκη εγκαινιάζεται την Παρασκευή 6 Φεβρουαρίου, από τις 8.00 έως τις 10.30 μμ, στη γκαλερί «ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ - Δεξαμενή » (Ξανθίππου 11 , 10675 Αθήνα, www.astrolavos.gr ) με τίτλο “ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ στη ζώνη του R.E.M * ”.

Πρόκειται για μια σειρά έργων, κυρίως μεγάλων διαστάσεων, μεικτής τεχνικής σε καμβά (ακρυλικά, μελάνια, λάδια ) που μας ταξιδεύουν στο χώρο και τον χρόνο με όχημα την ονειρική εμπειρία.

Άλλοτε βγαλμένες από παραμύθι, άλλοτε καθαρά βιομηχανικές και άλλοτε σαν χώρες νησιωτικές, οι Πολιτείες του Νίκου Κρανάκη, μας ταξιδεύουν στο χώρο και στο χρόνο, πότε στο παρελθόν, πότε στο μέλλον και πότε στο παρόν.

Δουλεύοντας με διαφορετικά υλικά και υφές, χρησιμοποιώντας πλούσια χρωματική γκάμα (μπλε, κίτρινο, κόκκινο, πορτοκαλί, πράσινο, μωβ, κ.λπ.), ο ζωγράφος κατορθώνει να παρουσιάσει στο θεατή φανταστικούς κόσμους που άλλοτε θυμίζουν μυθιστορήματα ή ταινίες επιστημονικής φαντασίας και άλλοτε τάσεις και ρεύματα από όλο το χωράφι της ιστορίας της τέχνης (αφαίρεση,  αναπαράσταση, εξπρεσσιονισμός, ιμπρεσσιονισμός, κυβισμός, φουτουρισμός).

Χρησιμοποιώντας τις τονικές εκρήξεις μιας αφαιρετικής γραφής, ο καλλιτέχνης στοχεύει στο συναίσθημα και προσκαλεί τον θεατή να συνεχίσει το όνειρο με μάτια ορθάνοιχτα, αντλώντας φώτα και διαδρομές από το υποσυνείδητο και πέρα από την κοινή λογική εξήγηση.

Η έννοια της Πόλης, πρωτότυπη δημιουργία του Ελληνικού κόσμου, διέπει όλη την ιστορία και τη σκέψη του. Κεντρικό ζωγραφικό θέμα, από τον 19ο αιώνα, η πόλη πρωταγωνιστεί στον 20ο και στον 21ο αιώνα και εμφανίζεται άλλοτε φανταστική, άλλοτε πολιτική, άλλοτε απόλυτα ρεαλιστική και άλλοτε ονειρική ή συμβολική. Είναι ο χώρος όπου οι περισσότεροι πλέον από εμάς σήμερα, ζούμε και δημιουργούμε. Άλλοτε τον αισθανόμαστε φιλικό και φιλόξενο, άλλοτε αποστασιοποιούμαστε και απομονωνόμαστε, η άρρηκτη όμως βιωματική σχέση μας μαζί του είναι πάντα ένα άκρως ενδιαφέρον θέμα εικαστικής προσέγγισης.

Σε αυτό το περίβλημα-περιβάλλον, η ανθρώπινη παρουσία ανιχνεύεται μέσα από τη ρευστή γεωμετρία της ζωγραφικής σύνθεσης, όπως το αόρατο χέρι ενός κατασκευαστή και έτσι ο Νίκος Κρανάκης, επιδέξια καταφέρνει να βοηθήσει το βλέμμα και τη φαντασία μας στη δύναμη και στην ανεξήγητη ομορφιά της Τέχνης.

Διάρκεια έκθεσης: από Παρασκευή 6 Φεβρουαρίου έως 14 Μαρτίου.

Πρόκειται για μια σειρά έργων, κυρίως μεγάλων διαστάσεων, μεικτής τεχνικής σε καμβά (ακρυλικά, μελάνια, λάδια ) που μας ταξιδεύουν στο χώρο και τον χρόνο με όχημα την ονειρική εμπειρία.

Άλλοτε βγαλμένες από παραμύθι, άλλοτε καθαρά βιομηχανικές και άλλοτε σαν χώρες νησιωτικές, οι Πολιτείες του Νίκου Κρανάκη, μας ταξιδεύουν στο χώρο και στο χρόνο, πότε στο παρελθόν, πότε στο μέλλον και πότε στο παρόν.

Δουλεύοντας με διαφορετικά υλικά και υφές, χρησιμοποιώντας πλούσια χρωματική γκάμα (μπλε, κίτρινο, κόκκινο, πορτοκαλί, πράσινο, μωβ, κ.λπ.), ο ζωγράφος κατορθώνει να παρουσιάσει στο θεατή φανταστικούς κόσμους που άλλοτε θυμίζουν μυθιστορήματα ή ταινίες επιστημονικής φαντασίας και άλλοτε τάσεις και ρεύματα από όλο το χωράφι της ιστορίας της τέχνης (αφαίρεση,  αναπαράσταση, εξπρεσσιονισμός, ιμπρεσσιονισμός, κυβισμός, φουτουρισμός).

Χρησιμοποιώντας τις τονικές εκρήξεις μιας αφαιρετικής γραφής, ο καλλιτέχνης στοχεύει στο συναίσθημα και προσκαλεί τον θεατή να συνεχίσει το όνειρο με μάτια ορθάνοιχτα, αντλώντας φώτα και διαδρομές από το υποσυνείδητο και πέρα από την κοινή λογική εξήγηση.

Η έννοια της Πόλης, πρωτότυπη δημιουργία του Ελληνικού κόσμου, διέπει όλη την ιστορία και τη σκέψη του. Κεντρικό ζωγραφικό θέμα, από τον 19ο αιώνα, η πόλη πρωταγωνιστεί στον 20ο και στον 21ο αιώνα και εμφανίζεται άλλοτε φανταστική, άλλοτε πολιτική, άλλοτε απόλυτα ρεαλιστική και άλλοτε ονειρική ή συμβολική. Είναι ο χώρος όπου οι περισσότεροι πλέον από εμάς σήμερα, ζούμε και δημιουργούμε. Άλλοτε τον αισθανόμαστε φιλικό και φιλόξενο, άλλοτε αποστασιοποιούμαστε και απομονωνόμαστε, η άρρηκτη όμως βιωματική σχέση μας μαζί του είναι πάντα ένα άκρως ενδιαφέρον θέμα εικαστικής προσέγγισης.

Σε αυτό το περίβλημα-περιβάλλον, η ανθρώπινη παρουσία ανιχνεύεται μέσα από τη ρευστή γεωμετρία της ζωγραφικής σύνθεσης, όπως το αόρατο χέρι ενός κατασκευαστή και έτσι ο Νίκος Κρανάκης, επιδέξια καταφέρνει να βοηθήσει το βλέμμα και τη φαντασία μας στη δύναμη και στην ανεξήγητη ομορφιά της Τέχνης.

Διάρκεια έκθεσης: από Παρασκευή 6 Φεβρουαρίου έως 14 Μαρτίου.

*Πολιτείες στη ζώνη του RΕΜ*

By the Sea

* Ύπνος σε κατάσταση RΕΜ (Rapid Eye Movements) ή παράδοξος ύπνος

Το όνειρο ως μια εγκεφαλική δραστηριότητα αποτελεί τη βίωση μιας σειράς συναισθημάτων, εικόνων, σκέψεων, ιδεών ή άλλων αισθήσεων, που δημιουργούν ένα παράξενο-αλλοπρόσαλλο ονειρικό περιβάλλον το οποίο συνήθως δεν έχει τη λογική αλληλουχία της φυσικής πραγματικότητας. Αυτός που το βιώνει δεν το ελέγχει συνειδητά.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου σε κατάσταση REM παρατηρείται μυική ατονία, με εξαίρεση τους μύες που κινούν τα μάτια, το διάφραγμα και την καρδιά.

Η κατάσταση REM αποτελεί το στάδιο του ύπνου στο οποίο ονειρευόμαστε, και αν ξυπνήσουμε κατά τη διάρκειά του, πιθανώς ανακαλούμε με λεπτομέρειες το μεγαλύτερο μέρος του ονείρου μας.

Ο ανεπαρκής κινητικά και, επομένως, εγκλωβισμένος στο σώμα του ταξιδευτής-ονειρευτής βυθίζεται σταδιακά σε κατάσταση REM θέλοντας να ξεφύγει από την κατάσταση που βιώνει.

Νιώθει ότι είναι η μόνη διέξοδος. Δημιουργεί πολιτείες-κόσμους ώστε αυτές με τη σειρά τους να γίνουν πύλες προς ο,τιδήποτε κι αν είναι αυτό, που θα εκφράσει τους προσωπικούς του φόβους, επιθυμίες, πάθη και εμμονές. Εικόνες και βιώματα από το παρελθόν και το παρόν συνωμοτούν και του χαράζουν καινούργιες διαδρομές.

Οι πολιτείες είναι αυτόνομες, ανεξάρτητες και ξένες η μία από την άλλη, και ταυτόχρονα, είναι σκληρές, απάνθρωπες αλλά και θελκτικές.

Το μόνο που τις συνδέει είναι η διαδρομή του ταξιδευτή.

Τις επισκέπτεται, τις γνωρίζει, τις αφήνει πίσω του, διαμέσου των ονείρων του, σε μια συνεχή πορεία αναζήτησης της λύτρωσής του χωρίς να γνωρίζει τι πραγματικά θέλει.

Το ταξίδι και μόνο του αρκεί.

Καταλαβαίνει ότι η σκέψη ξεπερνά τα όρια που δεσμεύουν το σώμα και ανοίγεται πολύ πέρα από αυτά.

Καταλαβαίνει ότι όταν ανοίξει τα μάτια η μαγεία χάνεται.

Τάκης Καβαλλιεράτος "Ατάκτως Ερριμμένα"

ΓΚΑΛΕΡΙ ΣΚΟΥΦΑ
διάρκεια έκθεσης έως 11 Φεβρουαρίου 2015


















http://www.skoufagallery.gr/en/