της Πόλυς Χατζημανωλάκη
Όποιος διάβασε το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» του Σελίν, την μνημειώδη περιπλάνηση του Μπαρνταμού στην φρίκη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, της αποικιοκρατίας και της μοντέρνας εποχής, θυμάται την είσοδό του στη Νέα Υόρκη. Μια πόλη ορθή που ξεπροβάλλει από την καταχνιά όπως την πλησιάζει το πλοίο, με μια καθετότητα που τρομάζει. Αποκαλύπτεται εν τέλει ο λαβυρινθικός της χαρακτήρας, τα υπόγεια εντόσθια προορισμένα για μυστικές συντροφικότητες των εντέρων, η ροή του ανώνυμου πλήθους στους δρόμους που παρασύρει και τον αφηγητή, η περιπέτειά του στον κόσμο της βιομηχανίας και της δουλειάς αλυσίδας ως τις παρυφές των καταφρονεμένων, που δεν ενσωματώνονται ποτέ στη Γη της Επαγγελίας, δεν μαθαίνουν την γλώσσα και το μόνο που ξέρουν είναι να καθαρίζουν γραφεία και να αναγνωρίζουν τις επιγραφές Lavatory και Exit.
Την ίδια καθετότητα της Νέας Υόρκης, ως αποκάλυψη, με τους ουρανοξύστες ως πύργους της Βαβέλ αντικρίζει όταν φεύγει από εκεί ο Κόριμ, ο ήρωας του βιβλίου του László Krasznahorkai «Πόλεμος και Πόλεμος». Η λαβυρινθική Βαβέλ της γλωσσικής σύγχυσης εντυπωσιάζει επίσης με την αγωνιώδη αναφορά στην πινακίδα εξόδου - exit - από το λαβύρινθο, το οδόσημο του ξένου, όχι κατά σύμπτωσιν. Η λαβυρινθική εμπειρία όμως διαφέρει. Ο Κόριμ βρίσκεται σε μια συνεχή διαπραγμάτευση με το νόημα ενώ ο Μπαρνταμπού περιπλανάται έχοντας απωλέσει κάθε προοπτική.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ο Κόριμ του Krasznahorkai γνωστού ίσως στην Ελλάδα από τα σενάρια που έχει γράψει για ταινίες του Μπέλα Ταρ («Σαταντάνγκο» και «Μελαγχολία της Αντίστασης») είναι υπάλληλος σε μια επαρχιακή βιβλιοθήκη της Ουγγαρίας και ανακαλύπτει ένα σπουδαίο κατά τη γνώμη του χειρόγραφο με την ιστορία τεσσάρων ανθρώπων που περιπλανώνται με παράδοξο τρόπο ανάμεσα σε τόπους και εποχές. Από την Μινωική Κρήτη, στην Βενετία, στην Κολωνία, διατρέχοντας την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορίας, τον Μεσαίωνα, ως τον 19ο αιώνα… Στόχος τους, να ξεφύγουν κάποια καταστροφή, μοίρα τους, η παγίδευση στον επόμενο κύκλο καταστροφής, από πόλεμο σε πόλεμο, χωρίς θύρα εξόδου.
Θεωρώντας ότι η αλήθεια αυτού του κειμένου πρέπει να κοινοποιηθεί στην ανθρωπότητα από την καρδιά του κόσμου, την Νέα Υόρκη, ο Κόριμ πουλά την περιουσία του και ταξιδεύει – χωρίς να ξέρει τη γλώσσα – προς την Αμερική. Η πορεία του, ενώ βρίσκεται βυθισμένος σε μια ισχυρή ιδεοληψία, με διαύγεια σε βαθμό τρέλας, είναι μια διαρκής επινόηση, μια ανταλλαγή με τον έξω κόσμο, τη γλώσσα, το νόημα, την τροφή, τα πρακτικά, την σωματική ανάγκη. Με ένα λεξικό ανά χείρας, την κάρτα με τα στοιχεία ενός Ούγγρου διερμηνέα, πλοηγείται στο λαβύρινθο της πόλης, αναζητώντας το πολύτιμο κέντρο για την αποστολή του. Νοικιάζει ένα δωμάτιο στο διαμέρισμα του διερμηνέα και αντιγράφει στον υπολογιστή το υπέρτατο χειρόγραφο, αναρτώντας το σιγά σιγά στο διαδίκτυο. Η γραφή του λαβυρίνθου ανακαλεί βεβαίως το σημειωματάριο του συγγραφέα Κουίν στην «Γυάλινη Πόλη» του Πολ Όστερ, με τη διαφορά ότι εκεί το ημερολόγιο είναι υπαρξιακή ανάγκη του συγγραφέα που βαδίζει στην πόλη. Εδώ ο Κόριμ αντιγράφει το κείμενο καθηλωμένος σε ένα διαμέρισμα. Μιλά ακατάπαυστα στην ισπανόφωνη σύντροφο του διερμηνέα, χρησιμοποιώντας αγγλικές λέξεις από το λεξικό, νοηματοδοτώντας τη ζωή του βάσει του κειμένου.
Η Παλαιά Διαθήκη και η Αποκάλυψη είναι τα αγαπημένα βιβλία του συγγραφέα που η Σούζαν Σόνταγκ ούτως ή άλλως αποκαλεί «μετρ της Αποκάλυψης». Στο Πόλεμος και πόλεμος μια ιδεοληπτική Αποκάλυψη του ήρωα τον οδηγεί στη Γη της Επαγγελίας, όπου διαλύει τον εαυτό του μέχρις εξαφανίσεως για να μεταβιβάσει το κατεξοχήν «κείμενο» στην ανθρωπότητα. Η απόδοση της παραφρονημένης εσαεί διαυγούς σκέψης του Κόριμ επιχειρείται μέσω μιας μοναδικής γραφής χωρίς όμοιό της. Σύμφωνα με τον W. E. Sebald, η πρόζα του Ούγγρου συγγραφέα «ξεπερνά κατά πολύ τις ήσσονος σημασίας ανησυχίες της σύγχρονης γραφής». Η μετάφραση αφομοιώνει σε ρέουσα γλώσσα τα αδιέξοδα και τις στροφές ενός παραληρηματικού λαβυρινθικού λόγου και αποτελεί μια προσφορά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, έστω και δεκαπέντε χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του βιβλίου.
* Το μυθιστόρημα του Λάσλο Κρασναχορκάι Πόλεμος και πόλεμος παρουσιάζεται τη Δευτέρα, σε εκδήλωση στον κινηματογράφο «Αλκυονίς» (Ιουλιανού 42, πλ. Βικτωρίας), όπου θα μιλήσουν η μεταφράστρια Ιωάννα Αβραμίδου, ο κριτικός κινηματογράφου Γιάγκος Αντίοχος και η δημοσιογράφος Μικέλα Χαρτουλάρη, ενώ θα προβληθούν οι ταινίες του σκηνοθέτη Μπέλα Ταρ, σε σενάριο Λ. Κρασναχορκάι, Αρμονίες του Βερχμάιστερ (8.30 μ.μ.) και Κολαστήριο (11.00 μ.μ.)
